Η σωφροσύνη του Θουκυδίδη

Η πρόσφατος εκλογή του προέδρου Τραμπ και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός Η.Π.Α. – Κίνας, που επανέρχεται δυναμικώς στο προσκήνιο, μας δίνουν το έναυσμα να ξαναμελετήσουμε το βιβλίο αναφοράς «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου»

Στο μάθημα της Ιστορίας των Πολιτικών Ιδεών, ο καθηγητής μας στο Πανεπιστήμιο Paris II Ζαν Ρουβιέ μάς είχε προτρέψει να θέτουμε δύο ερωτήματα για να αντιληφθούμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Πολιτική.

«Ποιος ασκεί την εξουσία, και πώς την ασκεί». Έφθασε στα χέρια μου, ύστερα από γνωριμία ενός εκ των δύο συγγραφέων, του καθηγητού Στρατηγικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Αθανασίου Πλατιά, το σύγγραμα «Αποδομώντας την Παγίδα του Θουκυδίδη», όπου, με τον έτερο συντελεστή, Bασίλειο Τρίγκα, επίκουρο καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής στο Κολλέγιο Σβάρτσμαν του Πανεπιστημίου Τσινγχούα στο Πεκίνο, αποδομούν τον εσφαλμένο παραλληλισμό μεταξύ Πελοποννησιακού Πολέμου και σύγχρονων σινο-αμερικανικών σχέσεων.

«Η διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητος συμφέρει και τους δύο οικονομικούς κολοσσούς, όπως και η αποφυγή οικονομικών κρίσεων που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την οικονομική τους ευημερία και την πολιτική/κοινωνική σταθερότητα», επισημαίνουν ότι είναι από τους λόγους που οι Η.Π.Α. και η Κίνα δύνανται να αποφύγουν τον «αναπόφευκτο πόλεμο», ιδίως στην περίπτωση της ανάγκης ρυθμίσεως Χρεών υπερχρεωμένων χωρών του παγκοσμίου Νότου. Το ίδιο είχε συμβεί και με τους Αθηναίους και τους Σπαρτιάτες όταν συνεργάστηκαν, παρά τις διαφορές τους, για να αναχαιτίσουν την Περσική Αυτοκρατορία. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, πρωτεύοντα ρόλο στην συμπεριφορά κατέχει η ηγεσία, και η σωφροσύνη ως η σπουδαιότερη πολιτική αρετή. «Η πρόληψις ενός πολέμου ηγεμονικής μεταβολής την σημερινή πυρηνική εποχή», σημειώνουν, «εναπόκειται τόσο στη στρατηγική σύνεση και την αυτοσυγκράτηση όσο και στην αποτροπή – ζητούμενα που καθορίζονται από τις στρατηγικές αποφάσεις της πολιτικής ηγεσίας των εκάστοτε ανταγωνιστών». Αφορμή για να τοποθετηθούν στο εν λόγω θέμα υπήρξε το best seller του καθηγητού του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Γκράχαμ Άλισον «Σε τροχιά πολέμου: Μπορούν Η.Π.Α. και Κίνα να αποφύγουν την παγίδα του Θουκυδίδη;». Εκεί υποστηρίζεται πως όταν επέρχεται μεταβολή στην κορυφή του διεθνούς συστήματος με την αναδυόμενη δύναμη να προσπερνά τη κυρίαρχη δύναμη, τότε ο ηγεμονικός πόλεμος είναι δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, να αποφευχθεί. Μέγα λάθος, καταλήγουν στην ανάλυσή τους οι δύο συμπατριώτες μας.

Ο πόλεμος του Χρέους

Τον Σεπτέμβριο του 2008 η Κίνα κατέστη ο μεγαλύτερος πιστωτής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Παραλλήλως, στα πλαίσια της στρατηγικής της, η οποία φέρει την επωνυμία «Μία ζώνη και ένας Δρόμος», έχει χορηγήσει δάνεια ύψους άνω των 1,3 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Ο νέος Δρόμος του Μεταξιού αποσκοπεί στην αποκατάσταση των αρχαίων εμπορικών δρόμων μεταξύ της Κίνας και του υπολοίπου κόσμου. Η εξαγορά του Λιμένος Πειραιώς από την κρατική εταιρεία Cosco, σε μία εποχή που η ελληνική Οικονομία ήταν εύθραστη, αποτελεί ένα απτό παράδειγμα του κινεζικού επεκτατισμού. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, υπολογίζονται σε 21.000 τα έργα που εκτελούνται στον πλανήτη με την χρηματοδότηση του Πεκίνου. Εάν υποθέσει κανείς ότι τούτο συμβαίνει λόγω κομμουνιστικής αλληλεγγύης, πλανάται πλάνην οικτράν.

Σύμφωνα με μία έκθεση της Aid Data, που εδημοσιεύθη πέρυσι, οι υπόχρεες χώρες πληρώνουν επιτόκιο 3%, ενώ όσες δεν είναι συνεπείς στα χρονικά περιθώρια αποπληρωμής επιβαρύνονται με άλλες πέντε μονάδες. Ήτοι, γύρω στο 8%. Σε άλλη έκθεση της Παγκοσμίου Τραπέζης διαπιστώνεται ότι τα πλείστα εκ των δανείων που παρείχε η Κίνα έχουν καταστεί προβληματικά, με αποτέλεσμα να πληθαίνουν τα νέα δάνεια διασώσεως. Ας επανέλθουμε όμως στο αμερικανικό Χρέος.

Το Πεκίνο ξεκίνησε να αγοράζει αμερικανικό Χρέος, ήδη από το 2000. Δειλά-δειλά επένδυσε σε κρατικά ομόλογα των Η.Π.Α. και έφθασε να κατέχει το 2013, 1,3 τρισεκατομμύρια, μειώνοντας σταδιακώς την έκθεσή της στα 967,8 δισεκατομμύρια κατόπιν της διαρρήξεως των σχέσεών τους μετά την πρώτη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Τότε απεφασίσθη μία σειρά δασμών στα κινεζικά προϊόντα, ούτως ώστε να προστατευθεί η εγχώρια αμερικανική παραγωγή. Μία σειρά άλλων ενοχλητικών τοποθετήσεων, όπως η υποστήριξις στους διαδηλωτές του Χονγκ Κονγκ, η στοχοποίησις του Πεκίνου ως υπευθύνου για την πανδημία Covid-19, ή η αναγνώρισις της «Γενοκτονία του Σιντσιάνγκ» εξοργίζουν την κινεζική ηγεσία, η οποία από την πλευρά της αρνείται, παρά τις πιέσεις, να καταδικάσει την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενώ επιδεικτικώς ο πρόεδρος Σι συναντάται με τον πρόεδρο Πούτιν στην Μόσχα.

Χρέος όμως δεν έχουν μόνον οι Η.Π.Α. Η τελευταία έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (crisis monitor), παρατηρεί μία ανησυχητική έκρηξη του κινεζικού δημοσίου Χρέους από 77,1% του Ακαθαρίστου Εθνικού Προϊόντος στο 83,6%, με την πρόβλεψη να ξεπερνά αυτό το 2029 το 110%. Στις Η.Π.Α. είναι ήδη στο 100%, με το ασύλληπτο ποσόν των 35 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων και ετησίους τόκους εξυπηρετήσεως το 1,6 τρισεκατομμύριο δολλάρια.