Εκτρώματα & Επιτήδειοι

*Του Ιωσήφ Δακορώνια-Μαρίνα

Αλλαγή: μία λέξη που προκαλεί συναισθήματα πανικού στο ευρύ κοινό, ιδίως το ελληνικό. Ειδικά όταν αυτή η αλλαγή συντελείται στη γειτονιά, την πόλη, τη Χώρα. Κάτοικοι διαφόρων περιοχών βλέπουν το δομημένο περιβάλλον γύρω τους να αλλάζει, βρισκόμενοι αντιμέτωποι με «εκτρώματα» που κάποιοι «επιτήδειοι» έφεραν στο ήσυχο χωριό τους.

Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (Ν. 4067/2012) μπήκε σε εφαρμογή το 2012, σε μία εποχή οικονομικής κρίσης και περιορισμένης οικοδομικής δραστηριότητας. Το νομοθέτημα αποτέλεσε μία εμπνευσμένη (αλλά, κατά σημεία, κακογραμμένη) προσπάθεια να ενταχθούν στην οικοδομική πρακτική της χώρας σύγχρονες έννοιες και τεχνικές, διεθνώς εφαρμοσμένες, που δεν προβλέπονταν μέχρι τότε.

Μέσα στα επόμενα 12 χρόνια έως σήμερα, βάσει του ΝΟΚ, έχει σχεδιαστεί, αδειοδοτηθεί και κατασκευαστεί μία πληθώρα κτιρίων, κυρίως οικιστικών, που αύξησαν το διαθέσιμο κτιριακό απόθεμα της χώρας εισάγοντας στις πόλεις νέες και σύγχρονες κατασκευές. Η ποιότητά τους θα κριθεί στα επόμενα 30 χρόνια.

Τον τελευταίο καιρό, όμως, με αφορμή τις περιβόητες δικαστικές υποθέσεις του ξενοδοχείου COCO-mat στην Ακρόπολη, του Δήμου Αλίμου (κατά του Δήμου Αλίμου!) και του Δημάρχου Κηφισιάς (κατά του Δήμου Κηφισιάς!) κ.λπ., ο οικοδομικός κόσμος της χώρας βρίσκεται σε μία παύση καθώς η «μάγισσα», εν προκειμένω ο ΝΟΚ, κάηκε στην «πυρά». Και σε αυτό το κλίμα, κανείς δεν ξέρει με σιγουριά τί επιφάνειας κτίριο μπορεί να χτίσει στην ιδιοκτησία του, τί θα γίνει με τις υπό ανέγερση οικοδομές, πώς θα μεταβληθεί η αγορά ακινήτων.

Αλλά ο ΝΟΚ δεν ευθύνεται από μόνος του για τα «εκτρώματα» που προκύπτουν. Το κράτος μας έχει αποδείξει ότι διαχρονικά στερείται οράματος, σχεδιασμού, στρατηγικής. Τα πολεοδομικά σχέδια που ορίζουν το τί μπορεί να χτιστεί σε κάθε περιοχή (συντελεστής δόμησης, κάλυψης, χρήσεις γης) στην πλειονότητά τους είναι απαρχαιωμένα. Σε περιοχές όπως η Κηφισιά οι όροι δόμησης είναι θεσμοθετημένοι από το 1987. Ακόμα και σε περιοχές με καινούργια σχέδια (βλ. Γέρακας, Άνω Λιόσια κ.λπ.) ο πολεοδομικός ιστός που έχει προκύψει είναι κατακερματισμένος, με μικρές ιδιοκτησίες και χαμηλή ποιότητα αστικού τοπίου.

Η ιδιωτική πρωτοβουλία των «επιτήδειων» δεν αρκεί για να βελτιώσει την αστική και οπτική καθημερινότητα των πολιτών. Ο διαχρονικά ελλιπής σχεδιασμός του κράτους δεν έδωσε ποτέ το καλό παράδειγμα. Τα δημόσια κτίρια και ο δημόσιος χώρος στερούνται πρωτοπορίας ενώ η αρχιτεκτονική και οι αρχιτέκτοντες θεωρούνται πολυτέλεια που δεν ταιριάζουν στο λαϊκό και λαϊκίζοντα χαρακτήρα των Ελλήνων. Οι Αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί παρακάμπτονται ως ανούσιες ονειροπολήσεις. Ακόμα και σε περιπτώσεις ποιοτικών έργων η έλλειψη συντήρησης (από τον καθαρισμό έως την ανακαίνιση) και η ανομία οδηγούν σε φαινόμενα παρακμής που υποβαθμίζουν τη συνολική εικόνα.

Ο έλεγχος του δομημένου περιβάλλοντος είναι ανεπαρκής, η εκάστοτε νομοθεσία περί αυθαιρέτων έχει καθαρά εισπρακτικό χαρακτήρα, οι αυθαιρεσίες συνεχίζονται και κανείς εν τέλει δεν ενδιαφέρεται για την ποιότητα των πόλεων. Ο αρχιτεκτονικός διάλογος που είναι τόσο απαραίτητος απουσιάζει τελείως και γίνεται σπασμωδικά για την ικανοποίηση διαφόρων συμφερόντων που κατά καιρούς παρουσιάζουν μεγαλεπήβολα, αλλά εν τέλει περιορισμένα έργα.

Οι ελληνικές πόλεις χρειάζονται άμεσα ένα όραμα σε βάθος 50ετίας με ριζικές τομές που να έρθουν σε ρήξη με τη βολή των κατοίκων. Ένα όραμα που να ξεφεύγει από τα συμφέροντα και καπρίτισια των εκάστοτε δημάρχων και κυβερνήσεων. Στη διαρκώς και ταχέως εξελισσόμενη καθημερινότητα, αλήθεια σκέφτεται κανείς από τους ιθύνοντες, πώς θα είναι το ελληνικό αστικό τοπίο του 22ου αιώνα; Όποιος και να είναι ο Οικοδομικός Κανονισμός (Γενικός, Νέος, Πιο Νέος) τα «εκτρώματα» και οι «επιτήδειοι» θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο αποδεχόμαστε εκτρώματα και επιτήδειους σε όλα τα επίπεδα.

* Ο Ιωσήφ Δακορώνιας-Μαρίνα είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός (DS Architects)