«Αναδημοσίευση από τη Βραδυνή της Κυριακής»

Γράφει ο Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς

Τα νευροενδοκρινή νεοπλάσματα είναι σχετικά σπάνιοι όγκοι και είναι δυνατό να εμφανιστούν στα περισσότερα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού πχ στο πεπτικό σύστημα, στο αναπνευστικό σύστημα, στο ουροποιογεννητικό σύστημα κοκ. Οι όγκοι αυτοί εμφανίζουν σημαντική ετερογένεια αναφορικά με τον ιστολογικό τύπο, την φυσική πορεία της νόσου, την βιολογική συμπεριφορά, την ανταπόκριση στην θεραπεία αλλά και την πρόγνωσή τους γενικότερα. Η βέλτιστη διαχείριση και αντιμετώπιση των ασθενών με νευροενδοκρινείς όγκους είναι πολυπαραγοντική, περίπλοκη, απαιτητική και θα πρέπει να βασίζεται στην διεπιστημονική προσέγγιση και συνεργασία αρκετών διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων.

Αναφορικά με την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση των νευροενδοκρινών όγκων δεν υπάρχουν ειδικές οδηγίες. Για την πρωτογενή πρόληψη θα πρέπει να ακολουθούνται οι βασικές αρχές για τήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής όπως πχ η σωστά ισορροπημένη διατροφή, διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, αποφυγή καπνίσματος και αλκοόλ, σωματική άσκηση, αποφυγή έντονου άγχους κτλ. Επίσης, για την δευτερογενή πρόληψη θα πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες που ισχύουν για δευτερογενή πρόληψη του καρκίνου γενικότερα όπως πχ για τον καρκίνο του παχέος εντέρου κοκ. Ωστόσο, η σημαντικότερη παράμετρος για την έγκαιρη και σωστή διάγνωση ενός νευροενδοκρινούς όγκου είναι η κλινική υποψία από τον ιατρό, της ύπαρξης ενός τέτοιου όγκου. Κατά συνέπεια, ένα σωστό και λεπτομερές ιατρικό ιστορικό είναι καταλυτικής σημασίας για την έγκαιρη διάγνωση. Επιπλέον, η έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας από τους ασθενείς είναι πολύ σημαντική. Δυστυχώς, είναι γεγονός ότι συνήθως υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις μέχρι την οριστική διάγνωση ενός νευροενδοκρινούς όγκου και αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους όπως πχ στο γεγονός ότι τα κλινικά συμπτώματα είναι ήπια και άτυπα, στο ότι αρκετές φορές δεν υπάρχει η ανάλογη κλινική υποψία ή στο ότι δεν είναι λίγες οι φορές που απαιτείται η αντιμετώπιση από εξειδικευμένο κέντρο και κατάλληλη ομάδα ιατρών για να τεθεί η σωστή διάγνωση του νευροενδκρινούς όγκου.

Σημαντικό βήμα για την βέλτιστη διαχείριση ενός νευροενδοκρινούς όγκου, αποτελεί η σωστή και πλήρης διάγνωσή και κατηγοριοποίησή του. Θα πρέπει να γίνεται σωστή ιστολογική ταυτοποίηση του όγκου καθώς και κλινική αξιολόγηση του. Οι παράγοντες που είναι σημαντικοί και επηρεάζουν την αντιμετώπιση των όγκων αυτών είναι οι ακόλουθοι: ο ρυθμός πολλαπλασιασμού, ο βαθμός διαφοροποίησης, η λειτουργικότητα και η έκταση της νόσου. Επιπλέον, σημαντικό είναι να διερευνηθεί η πιθανότητα ύπαρξης κάποιου οικογενούς ή κληρονομικού συνδρόμου. Οι πληροφορίες αυτές συλλέγονται από τις ιστολογικές, τις απεικονιστικές και τις βιοχημικές εξετάσεις οι οποίες θα πρέπει να γίνονται σε κατάλληλα εργαστήρια με εμπειρία στους νευροενδοκρινείς όγκους.

Η χειρουργική αφαίρεση του όγκου παραμένει η θεραπεία εκλογής για όλους τους νευροενδοκρινείς όγκους. Τα ανάλογα σωματοστατίνης μακράς δράσης, αποτελούν την βασική θεραπεία για την πλειοψηφία των λειτουργικών όγκων. Νεότεροι ειδικοί παράγοντες που εξελίσσονται όπως η τελοτριστάτη, μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο του καρκινοειδούς συνδρόμου και των σχετικών επακόλουθων συμπτωμάτων.

Σε ασθενείς με προχωρημένη νόσο που δεν υποβάλλονται σε χειρουργική αφαίρεση του όγκου, οι επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν τοπικές θεραπείες, ανάλογα μακράς δράσης σωματοστατίνης, μοριακά στοχευμένους παράγοντες, ραδιονουκλίδια, χημειοθεραπεία και πρόσφατα ανοσοθεραπεία. Οι θεραπείες αυτές δύναται να χορηγηθούν είτε ως μονοθεραπείες είτε στα πλαίσια διάφορων συνδυασμών.

Ελπίζουμε σύντομα να έχουμε απαντήσεις σε διάφορα αναπάντητα κλινικά ερωτήματα για να μπορούμε να «ξετυλίγουμε τον μίτο της Αριάδνης για κάθε ασθενή μας…στον λαβύρινθο της σύγχρονης ογκολογίας», με σκοπό την διαμόρφωση της βέλτιστης αλληλουχίας των διαθέσιμων θεραπειών, αποσκοπώντας στο μέγιστο δυνατό θεραπευτικό αποτέλεσμα και εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα μια καλή ποιότητα ζωής. Πυξίδα στην προσπάθεια αυτή θα πρέπει να είναι οι αρχές της εξατομικευμένης ιατρικής (personalized medicine), της ιατρικής ακριβείας (precision medicine) αλλά και της ολιστικής ιατρικής (holistic medicine), στις οποίες θα πρέπει να βασίζεται η σύγχρονη κλινική ογκολογία.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι ο κάθε ασθενής μας είναι ξεχωριστός με τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αλλά και με την δική του μοναδική ψυχοσωματική οντότητα. Δεν θεραπεύουμε ασθένειες αλλά ασθενείς – ανθρώπους με τις δικές τους προσωπικότητες και επιθυμίες οι οποίες θα πρέπει να είναι απόλυτα σεβαστές. Σήμερα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο καρκίνος δεν είναι πια ανίκητος, τουλάχιστον σε αρκετές περιπτώσεις όπως πχ στους νευροενδοκρινείς όγκους. Ελπίζουμε οι περιπτώσεις αυτές να αυξάνονται καθημερινά και να είμαστε σε θέση να θεραπεύουμε ολοένα και περισσότερους ασθενείς με καρκίνο.

Βιβλιογραφία:

Wang R, et al. Management of Gastrointestinal Neuroendocrine Tumors. Clin Med Insights Endocrinol Diabetes. 2019

Dermine S, et al. Non-Pharmacological Therapeutic Options for Liver Metastases in Advanced Neuroendocrine Tumors. J Clin Med. 2019

Tsoli M, et al. Current best practice in the management of neuroendocrine tumors. Ther Adv Endocrinol Metab. 2018.

Dasari A, et al. Trends in the incidence, prevalence, and survival outcomes in patients with neuroendocrine tumors in the United States. JAMA Oncol. 2017.

Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς MD, MSc, PhD

Ογκολόγος-Παθολόγος, MSc Βιοπληροφορική

Αναπληρωτής Διευθυντής, Ογκολογική Κλινική 401 ΓΣΝΑ και

Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», Αθήνα