Ετοιμάζουν… «Δήμητρα» οι BRICS

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Σε οικονομικό αντίπαλο της Δύσης τείνουν να εξελιχθούν οι BRICS, καθώς μετά τις πολλές αιτήσεις εισόδου νέων χωρών, με αργά αλλά σταθερά βήματα επιχειρούν να δημιουργήσουν τη δική τους τράπεζα, και, στο άμεσο μέλλον, το δικό τους νόμισμα. H oμάδα BRIC (Brazil, Russia, India, China) ιδρύθηκε το 2006, ενώ με την ένταξη της Νοτίου Αφρικής (South Africa) το 2010, έγινε η προσθήκη του «S» και έγινε BRICS. H ομάδα αυτή αναμένεται να αυξήσει τα μέλη της, καθώς 19 χώρες έχουν υποβάλει αίτηση για ένταξη πριν από τη συνάντηση που πραγματοποιείται, από χθες, στο Κέιπ Τάουν.

Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία είναι μεταξύ των χωρών που υπέβαλαν επίσημα αίτηση, ενώ έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν η Αργεντινή, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Μπαχρέιν και η Ινδονησία, καθώς και τρεις ακόμα χώρες από την Αφρική. Με την είσοδο αυτών των κρατών, οι BRICS θα έχουν μεγαλύτερο ΑΕΠ από την G7 δημιουργώντας νέα δεδομένα για την παγκόσμια Οικονομία, αφού δημιουργείται ένας νέος οικονομικός Οργανισμός.

H τράπεζα

Η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, δημιούργημα της ομάδας των BRICS, επιδιώκει να διευρύνει τα μέλη της, καθώς προσπαθεί να ενισχύσει τα κεφάλαιά της και να αντιμετωπίσει τους ελεγχόμενους από τη Δύση διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. H πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας και πρόεδρος της Τράπεζας Ντίλμα Ρούσεφ δήλωσε, μέσα στην εβδομάδα, μιλώντας στην ετήσια συνέλευση των μετόχων της Τράπεζας, στη Σαγκάη, ότι ο χρηματοπιστωτικός οργανισμός των BRICS αναζητεί νέα μέλη. Η Σαουδική Αραβία, που είναι ο πλέον πρόσφατος ενδιαφερόμενος για συμμετοχή στην Τράπεζα, θα προσέδιδε μεγαλύτερη χρηματο-οικονομική ισχύ στον φορέα, που δημιουργήθηκε το 2014 ως αντίβαρο στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και στην Παγκόσμια Τράπεζα. Δυνατότητα συμμετοχής στην Τράπεζα των BRICS έχει οποιαδήποτε χώρα-μέλος του ΟΗΕ.

Το 2021, το Μπανγκλαντές και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επισημοποίησαν τη συμμετοχή τους. Η Αίγυπτος εισήλθε στο σχήμα τον Φεβρουάριο του 2023, ενώ η Ουρουγουάη αναμένεται σύντομα να γίνει μέλος του κλαμπ. Τα νέα μέλη, σύμφωνα με τη Ρούσεφ, θα εισφέρουν πόρους στην τράπεζα προκειμένου να διαφοροποιήσει το χαρτοφυλάκιό της και να αυξήσει τη δυνατότητά της να κινητοποιεί κεφάλαια.

To νόμισμα

Οι επιβληθείσες κυρώσεις στη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία και η τάση της Δύσης να τιμωρεί με κυρώσεις όσους έχει απέναντί της, όπως π.χ. το Ιράν, έχει ήδη δημιουργήσει αντιδράσεις από τις χώρες αυτές, οι οποίες αφενός έχουν ενταχθεί ή επιθυμούν να ενταχθούν στα BRICS και αφετέρου προχωρούν στις μεταξύ τους συναλλαγές με τα δικά τους νομίσματα, παραμερίζοντας το δολάριο, το οποίο χάνει την παγκόσμια δύναμή του.

Το επόμενο βήμα είναι να προχωρήσουν σε ένα άλλο νόμισμα, το οποίο φαίνεται πως ήδη βρίσκεται «στα σκαριά». Συγκεκριμένα, στο περιθώριο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης που διεξήχθη στα τέλη Μαρτίου στο Νέο Δελχί, ο αντιπρόεδρος της ρωσικής Δούμας Αλεξάντερ Μπαμπάκοφ αποκάλυψε ότι ο Όμιλος των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) εργάζεται για την ανάπτυξη ενός νέου νομίσματος που θα παρουσιαστεί στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής του Φόρουμ, τον Αύγουστο.

«Η μετάβαση σε διακανονισμούς των διεθνών συναλλαγών σε εθνικά νομίσματα αποτελεί ήδη το πρώτο βήμα. Το επόμενο είναι η κυκλοφορία στο εγγύς μέλλον ενός θεμελιωδώς νέου νομίσματος σε ψηφιακή ή άλλη μορφή», δήλωσε στην ιστοσελίδα «Ιndia tv news» ο Μπαμπάκοφ. Ο Ρώσος αξιωματούχος είπε ότι το νέο νόμισμα «θα συνδέεται όχι μόνο με την αξία του χρυσού, αλλά και με άλλες ομάδες εμπορευμάτων, όπως είναι οι σπάνιες γαίες».

Αν συμβεί έτσι, θα πρόκειται για μία οιονεί αναβίωση του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, γνωστού ως Κανόνα Χρυσού, που θεσμοθέτησε το 1944 η Σύνοδος του Μπρέτον Γουντς. Ο Κανόνας Χρυσού σήμαινε ότι το εθνικό νόμισμα κάθε χώρας ήταν συνδεδεμένο (και είχε ανάλογη ισχύ στη διεθνή αγορά συναλλάγματος) με τα αποθέματά της σε χρυσό. Καταργήθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ το 1971, όταν ο Νίξον αποσύνδεσε μονομερώς το δολάριο από τον χρυσό, για να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Αλλάζει το παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό

Μέσα στο κλίμα του παγκοσμίου νομισματικού πολέμου επιχειρείται μία γενικότερη αποδολαριοποίηση την παγκόσμιας Οικονομίας και του διεθνούς Εμπορίου. Από τον περασμένο μήνα η ομάδα κρατών ASEAN συζήτησε να απορρίψει το δολάριο, το ευρώ, το γεν και τη βρετανική λίρα από τις χρηματο-οικονομικές συναλλαγές και να προχωρήσει σε διακανονισμούς σε τοπικά νομίσματα. Ομοίως, η Βραζιλία –η μεγαλύτερη Οικονομία στη Λατινική Αμερική– κατέληξε σε συμφωνία με την Κίνα για να επιτρέψει στις εισαγωγικές και εξαγωγικές συναλλαγές μεταξύ των δύο εθνών να πραγματοποιούνται χωρίς χρήση του δολαρίου ΗΠΑ. Έτσι αλλάζει άρδην το παγκόσμιο νομισματικό σκηνικό με επιπτώσεις σε πρώτη φάση για τις ΗΠΑ, αλλά και κατ’ επέκταση για τη Δύση, αφού αν προχωρήσει η διαδικασία, τα επτά από τα οκτώ δισεκατομμύρια κατοίκων της Γης δε θα χρησιμοποιούν το δολάριο ή τα άλλα Δυτικά νομίσματα στις μεταξύ τους συναλλαγές.

Το 1944, 44 χώρες υπέγραψαν τη Συμφωνία του Μπρέτον Γουντς, δημιουργώντας μία συλλογική διεθνή συναλλαγματική ισοτιμία συνδεδεμένη με το δολάριο και την τιμή του χρυσού. Το 1971, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον τερμάτισε την άμεση μετατρεψιμότητα των δολαρίων σε χρυσό, αλλά παρέμεινε ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα η χρήση του δολαρίου στην παγκόσμια Οικονομία. Όμως, τον 21ο αιώνα η κατάσταση έχει ανατραπεί, με εξέχουσα την Κίνα.

Το Πεκίνο έχει υπογράψει συμφωνίες με 41 χώρες για τη διεξαγωγή του διμερούς εμπορίου σε κινεζικό γουάν. Το μπλοκ BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) εξετάζει το ενδεχόμενο επέκτασης αφού η Σαουδική Αραβία και το Ιράν υπέβαλαν επίσημη αίτηση για ένταξη στον Όμιλο. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδία ξεκίνησαν συνομιλίες για τη διευθέτηση των συναλλαγών πετρελαίου σε ρουπίες. Ρωσία και Ιράν επιδιώκουν, επίσης, παρόμοιες συμφωνίες. Φαίνεται λογικό ότι η ινδική ρουπία θα συμπεριληφθεί και στο SDR (Special Drawing Rights) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, τα επόμενα χρόνια.

Το SDR είναι διεθνές αποθεματικό στοιχείο που υπάρχει στα κράτη-μέλη σε αναλογία με την ποσόστωσή τους στο ΔΝΤ, βάσει της οποίας καθορίζονται οι πόροι του Ταμείου και τα δικαιώματα ψήφου των μελών. Εάν το δολάριο ΗΠΑ συνεχίσει να θεωρείται επικίνδυνο, η ελκυστικότητα της διατήρησής του –είτε με τη μορφή μακροπρόθεσμου χρέους είτε με τη μορφή συναλλαγματικών αποθεμάτων– είναι πιθανό να συνεχίσει να μειώνεται.

Πρόκειται όμως για ένα ζήτημα που αντιμετωπίζεται μέσα από το πρίσμα του ανταγωνισμού μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών για την παγκόσμια ηγεμονία. Μία αντιπαράθεση που εντάθηκε κυρίως μέσα από τον σινο-αμερικανικό εμπορικό πόλεμο επί προεδρίας Τραμπ, αλλά έχει αποκτήσει πιο ισχυρή δυναμική μετά τη στρατιωτική επίθεση που εξαπέλυσε η Ρωσία στην Ουκρανία και την επαπειλούμενη σύγκρουση με επίκεντρο την Ταϊβάν.