Ένα ευρύ πακέτο αλλαγών, που αφορά περίπου 800.000 ασφαλισμένους και συνταξιούχους, βάζει σε εφαρμογή το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.

Κερδισμένοι από τις νέες ρυθμίσεις είναι, μεταξύ άλλων, οι δημόσιοι υπάλληλοι, που «γλιτώνουν» την ειδική εισφορά 1%, περίπου 200.000 ασφαλισμένοι που έχουν μη βεβαιωμένες οφειλές στον ΕΦΚΑ άνω των δέκα ετών, αλλά και σχεδόν 120.000 οφειλέτες που αναμένεται να ρυθμίσουν τα χρέη τους σε 24 δόσεις.

Την ίδια στιγμή, μπαίνει «πλαφόν» στις πολύ υψηλές επικουρικές συντάξεις, μέτρο που εκτιμάται πως επηρεάζει περίπου 2.000 με 3.000 άτομα. Αναλυτικά, οι βασικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας είναι οι εξής:

1. Δεκαετής παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών στον ΕΦΚΑ (από 20 χρόνια που είναι σήμερα).
2. Αύξηση σε 24 από 12, των μηνιαίων δόσεων της πάγιας ρύθμισης ασφαλιστικών οφειλών στον ΕΦΚΑ.
3. Κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του τέως Ταμείου Προνοίας Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ). Πρόκειται για ένα μέτρο που οδηγεί στην αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, που θα έχουν και μία επιπλέον ενίσχυση από την κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης το 2023.
4. Επέκταση σε όσους ένστολους εξαιρούνταν της «μάχιμης πενταετίας», δηλαδή του δικαιώματος αναγνώρισης έως και επιπλέον 5 ετών ασφάλισης με καταβολή των αντίστοιχων εισφορών.
5. Παύση υφ’ όρων της ποινικής δίωξης οφειλετών με ρυθμισμένες ασφαλιστικές οφειλές, όσο εξυπηρετούν τη ρύθμιση.
6. Επιβολή πλαφόν σε υψηλές επικουρικές συντάξεις, που θα είναι ίσο με τα 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40 ευρώ/μήνα).
7. Μείωση ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων ως προϋπόθεση λήψης αναπηρικών παροχών.
8. Παύση αναζήτησης από τον ΟΠΕΚΑ εκκρεμών οφειλών από επιδόματα Προνοίας που έλαβαν πολίτες καλόπιστα, χωρίς να τα δικαιούνται.

Αύξηση μισθών στους δημοσίους υπαλλήλους

Καταργείται η ειδική εισφορά 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), η οποία θεσπίστηκε για τη στήριξη της βιωσιμότητας του εν λόγω Ταμείου. Όπως ανακοινώθηκε, το Ταμείο Πρόνοιας είναι, πλέον, βιώσιμο και δεν υπάρχει λόγος συνέχισης της ειδικής εισφοράς που σταματά να παρακρατείται από τους δημοσίους υπαλλήλους, για τους οποίους η κράτηση δεν ήταν ανταποδοτική. Με τη διάταξη αυτή, δεν επηρεάζονται τα σχετικά εφάπαξ, ενώ συνεχίζεται να καταβάλλεται από τους ασφαλισμένους των Μετοχικών Ταμείων η αντίστοιχη ανταποδοτική εισφορά. Το μέτρο θα οδηγήσει σε αύξηση μισθών, με τους δημοσίους υπαλλήλους να είναι δίπλα κερδισμένοι, καθώς από το 2023 καταργείται η Εισφορά Αλληλεγγύης (που αφορά εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ). Το τελικό όφελος που θα προκύψει εξαρτάται και από το εισόδημα του δημοσίου υπαλλήλου. Ενδεικτικά:

• Δημόσιος υπάλληλος έχει μισθό 900 ευρώ και από την κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% κερδίζει 9 ευρώ το μήνα. Δεν επηρεάζεται από την κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης, καθώς έχει εισόδημα κάτω των 12.000 ευρώ το χρόνο.
• Δημόσιος υπάλληλος έχει μισθό 1.083,3 ευρώ, και από την κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% κερδίζει 10,8 ευρώ το μήνα. Επίσης, από το 2023 θα έχει όφελος 22 ευρώ το χρόνο, από την κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης.
• Δημόσιος υπάλληλος έχει μισθό 1.250 ευρώ, και από την κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% κερδίζει 12,5 ευρώ το μήνα. Παράλληλα, από τη νέα χρονιά το όφελος θα είναι 66 ευρώ το χρόνο από την κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης.

• Δημόσιος υπάλληλος έχει μισθό 1.583, ευρώ, και από την κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% κερδίζει 15,8 ευρώ το μήνα. Στο μεταξύ, από το 2023 θα έχει όφελος 154 ευρώ το χρόνο, από την κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης.

Πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις

Πλαφόν μπαίνει στις επικουρικές συντάξεις, το όποιο είναι ίσο με τα 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40 ευρώ/μήνα). Να σημειωθεί πως με βάση τη νομοθεσία του 2015-2016 οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014. Όμως, σε κάποιες περιπτώσεις ασφαλισμένων οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν θεωρητικά σε πάρα πολύ υψηλές επικουρικές συντάξεις. Ειδικοί στην Κοινωνική Ασφάλιση εκτιμούν πως το μέτρο αφορά περίπου 2.000 με 3.000 άτομα, μεταξύ των οποίων είναι βενζινοπώλες, αρτοποιοί, συμβολαιογράφοι κ.ά. Να σημειωθεί πως πρόκειται για μία πολυετή εκκρεμότητα, εξαιτίας της οποίας στον ΕΦΚΑ δεν έχουν εκδοθεί οι εν λόγω συντάξεις, από το 2016 και μετά.

Μειώνεται στο 50% το ποσοστό αναπηρίας

Έρχεται μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων, ως προϋπόθεση λήψης παροχών αναπηρίας. Στόχος της νέας ρύθμισης είναι να υπάρξει εναρμόνιση με όσα ισχύουν για τους ασφαλισμένους των υπόλοιπων πρώην Ταμείων και να μην ισχύουν πολλαπλές ταχύτητες. Από τις προωθούμενες αλλαγές καλύπτονται πρωτίστως οι «παλαιοί ασφαλισμένοι» (προ 1993), ιδίως του πρώην ΟΑΕΕ, ΟΓΑ, ΝΑΤ. Επίσης, θεσπίζεται ενιαία ημερομηνία καταβολής σύνταξης αναπηρίας, από την πρώτη μέρα υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας. Όπως τονίζεται από το υπουργείο Εργασίας, πρόκειται για το πρώτο βήμα μίας σειράς πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί προς την κατεύθυνση της ενοποίησης της νομοθεσίας που αφορά στα άτομα με αναπηρία. Ουσιαστικά, το συνολικό πλαίσιο προστασίας των ατόμων με αναπηρία βρίσκεται υπό εξέταση, με στόχο τη διόρθωση στρεβλώσεων, την απλοποίηση και την κωδικοποίηση της νομοθεσίας και την αποκατάσταση αδικιών που προκύπτουν από τη διαφοροποίηση των κανόνων των πρώην Ταμείων που εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ. Να επισημανθεί πως για το θέμα αυτό έχει συγκροτηθεί Ομάδα Εργασίας, με συμμετοχή και της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑΜΕΑ).

Αλλαγές για τους οφειλέτες

Μία ακόμα ευνοϊκή ρύθμιση για τους οφειλέτες στα ασφαλιστικά ταμεία περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο που αναμένεται το επόμενο διάστημα να περάσει από τη Βουλή. Ειδικότερα, παύει η υφ’ όρων ποινική δίωξη των οφειλετών ρυθμισμένων ασφαλιστικών οφειλών για όσο διάστημα εξυπηρετείται η ρύθμιση. Στην πράξη, με τον τρόπο αυτό, αποφεύγεται η επαναλαμβανόμενη επιβεβαίωση τήρησης της ρύθμισης στο δικαστήριο. Υπενθυμίζεται πως μέχρι τώρα, η ποινική δίωξη απλώς αναστελλόταν όσο εξυπηρετούνταν η ρύθμιση. Η υπόθεση διατηρούνταν στα πινάκια των δικαστηρίων και οι οφειλέτες υποχρεούνταν να επιβεβαιώνουν κατ’ επανάληψη στο δικαστήριο, ότι τηρούν τη ρύθμιση. Βέβαια, χρειάζεται προσοχή, καθώς αν η ρύθμιση απωλεσθεί, η υπόθεση ανασύρεται από το αρχείο και η ποινική δίωξη επανεκκινεί.

Περισσότερες δόσεις

Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Η αίτηση ρύθμισης γίνεται ηλεκτρονικά στο ΚΕΑΟ. Με τον τρόπο αυτό εναρμονίζονται οι κανόνες για τη φορολογική και ασφαλιστική διοίκηση (ίδιος αριθμός δόσεων για ρύθμιση χρεών σε ΔΟΥ και ΕΦΚΑ) και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών στην τήρηση της ρύθμισης. Ενδεικτικά:

• Ασφαλισμένος έχει οφειλές ύψους 3.000 ευρώ προς τον ΕΦΚΑ. Μέχρι σήμερα, η πάγια ρύθμιση οφειλών συνεπαγόταν αποπληρωμή με την καταβολή 12 δόσεων ύψους 250 ευρώ. Με τη νέα ρύθμιση, η αποπληρωμή θα πραγματοποιηθεί σε 24 δόσεις των 125 ευρώ.
• Ασφαλισμένος έχει οφειλές ύψους 5.000 ευρώ προς τον ΕΦΚΑ. Μέχρι σήμερα, η πάγια ρύθμιση οφειλών συνεπαγόταν αποπληρωμή με την καταβολή 12 δόσεων ύψους 416,6 ευρώ ευρώ. Με τη νέα ρύθμιση η αποπληρωμή θα πραγματοποιηθεί σε 24 δόσεις των 208,3 ευρώ.

• Ασφαλισμένος έχει οφειλές ύψους 7.000 ευρώ προς τον ΕΦΚΑ. Μέχρι σήμερα, η πάγια ρύθμιση οφειλών συνεπαγόταν αποπληρωμή με την καταβολή 12 δόσεων ύψους 583,3 ευρώ. Με τη νέα ρύθμιση, η αποπληρωμή θα πραγματοποιηθεί σε 24 δόσεις των 291,6 ευρώ.

Ρύθμιση-ανάσα για 200.000 ασφαλισμένους

Μία ευνοϊκή ρύθμιση για περίπου 200.000 οφειλέτες που δεν μπορούν να πληρώσουν τα χρέη τους προς τα Ταμεία προβλέπεται στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο. Ειδικότερα, μειώνεται σε 10 χρόνια –από τα 20 έτη που είναι σήμερα– ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ, προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Στην πράξη αν η απαίτηση του ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται. Προσοχή όμως, η παραγραφή διακόπτεται κάθε φορά που ο ασφαλισμένος ειδοποιείται ότι οφείλει ασφαλιστικές εισφορές. Σε μία τέτοια περίπτωση, η δεκαετία ξεκινά εκ νέου από την ειδοποίηση. Η διάταξη που μπαίνει σε εφαρμογή αφορά σε όλες τις κατηγορίες οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών (εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενοι, αγρότες). Μάλιστα, προβλέπονται τρεις ρυθμίσεις-SOS, για να μην δημιουργηθούν αδικίες:

• Oι μισθωτοί δεν θίγονται από την παραγραφή οφειλών του εργοδότη, καθώς η ασφάλιση που αντιστοιχεί στις παραγεγραμμένες οφειλές εξακολουθεί να τους αναγνωρίζεται.

• Oι αυτοαπασχολούμενοι θα μπορούν να καταβάλουν τις οφειλές τους, παρά την παραγραφή, εφόσον το επιθυμούν, προκειμένου να αναγνωρίσουν ως ασφαλιστικό χρόνο το διάστημα που παραγράφηκε.
• Λαμβάνεται ειδική μέριμνα για όσους οφειλέτες ρύθμισαν χρέη πέραν της δεκαετίας, ώστε να μην αδικηθούν παρότι ήταν συνεπείς. Στις περιπτώσεις αυτές και ύστερα από αίτηση του ενδιαφερόμενου, το παραγεγραμμένο ποσό αφαιρείται από τη ρύθμιση και τα ποσά που έχουν καταβληθεί καλύπτουν την υπόλοιπη οφειλή.

Θα ακολουθήσει και νέα παρέμβαση, που θα είναι ακόμα ευνοϊκότερη. Από 1ης Ιανουαρίου 2027 η παραγραφή των μη βεβαιωμένων οφειλών προς τον ΕΦΚΑ γίνεται πενταετής, με εναρμόνιση των χρονικών ορίων παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών με ό,τι ισχύει για τις φορολογικές οφειλές. Τρία ενδεικτικά παραδείγματα αποκωδικοποιούν τις αλλαγές που μπαίνουν σε εφαρμογή. Ειδικότερα, προβλέπονται τα εξής:

• Αυτοαπασχολούμενος που υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022. Ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος οφείλει εισφορές για τα έτη 2002-2011, τις οποίες ο ΕΦΚΑ δεν του έχει καταλογίσει μέχρι τη στιγμή της αίτησης. Οι εισφορές αυτές αφορούν διάστημα πέραν της δεκαετίας, και άρα είναι παραγεγραμμένες. Έστω ότι για να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα ο αυτοαπασχολούμενος χρειάζεται ακόμη 5 χρόνια ενσήμων. Τότε έχει τη δυνατότητα να πληρώσει τα 5 από τα 10 παραγεγραμμένα χρόνια, ώστε να τα αναγνωρίσει ως ασφαλιστικό χρόνο. Αντιθέτως, εάν ο ΕΦΚΑ είχε προβεί σε κοινοποίηση προς τον ασφαλισμένο της βεβαίωσης οφειλής των εν λόγω εισφορών εντός δεκαετίας από τη γένεσή της (γεγονός που διακόπτει το χρόνο παραγραφής), τότε ο ασφαλισμένος οφείλει το σύνολο των εισφορών.

• Ασφαλισμένος είχε οφειλή που βεβαιώθηκε το 2019. Στη συνέχεια, με αίτηση του ασφαλισμένου ρυθμίστηκε οφειλή του 2008, η οποία με την εν λόγω διάταξη αναφέρεται σε διάστημα πέραν της δεκαετίας, και άρα καθίσταται παραγεγραμμένη. Ο οφειλέτης αυτός μπορεί, με αίτησή του, να ζητήσει τη διακοπή της ρύθμισης και τη διαγραφή της υπολειπόμενης οφειλής του. Μπορεί, όμως, να συνεχίσει να εξυπηρετεί τη ρύθμιση, ώστε να του αναγνωρισθεί ο ασφαλιστικός χρόνος που αντιστοιχεί στην οφειλή.
• Ασφαλισμένος που οφείλει ασφαλιστικές εισφορές για την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος το 2018 και δεν τις έχει καταβάλει. Η παραγραφή της οφειλής του ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου 2019. Εάν δεν έχει ειδοποιηθεί ότι χρωστά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2029, η απαίτηση παραγράφεται. Ωστόσο, αν βεβαιωθεί η οφειλή και του έλθει ατομική ειδοποίηση στις 5 Οκτωβρίου 2022, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2032.

Κερδισμένοι οι ένστολοι

Με τις νέες ρυθμίσεις επεκτείνεται σε όλους τους ένστολους το δικαίωμα της «μάχιμης πενταετίας», δηλαδή της αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αντίστοιχες εισφορές. Πλέον, όσοι ένστολοι εξαιρούνταν από τη σχετική ρύθμιση (π.χ. ορισμένες κατηγορίες πυροσβεστών, λιμενικών, αστυνομικών και υπηρετούντων στην Αεροπορία), αποκτούν, πλέον, το δικαίωμα αυτό. Μάλιστα, τρία είναι τα σημεία-κλειδιά:

1. Το δικαίωμα παρέχεται ανεξαρτήτως μονάδας υπηρεσίας.

1. Δεν έχει σημασία αν είναι παλαιοί ή νέοι ασφαλισμένοι (προ ή μετά το 2011).

1. Το μέτρο ισχύει ανεξαρτήτως της σχέσης εργασίας με την οποία υπηρετούν (μόνιμοι και μη).

Ουσιαστικά, με την επέκταση της «μάχιμης πενταετίας» διασφαλίζεται η ίση μεταχείριση των ενστόλων (Στρατός Ξηράς, Ναυτικό, Αεροπορία, Αστυνομία, Λιμενικό, Πυροσβεστική). Επιπρόσθετα, δεν διαταράσσεται ο εσωτερικός σχεδιασμός για την πλήρωση των αναγκών των διαφορετικών μονάδων από αιτήματα για μεταθέσεις σε μονάδες που δικαιολογούσαν την αναγνώριση «μάχιμης πενταετίας».

Προνοιακά επιδόματα

Ο ΟΠΕΚΑ εντόπισε στο πλαίσιο των ελέγχων που διενεργεί πολλές περιπτώσεις πολιτών που λάμβαναν επιδόματα –κυρίως αναπηρικά– χωρίς να τα δικαιούνται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία καλόπιστα. Με την προτεινόμενη ρύθμιση ενισχύεται η προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων αυτών ομάδων με την παύση αναζήτησης εκκρεμών οφειλών από τα ποσά που έλαβαν καλόπιστα, χωρίς να τα δικαιούνται.

Για τις υπόλοιπες περιπτώσεις αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών υιοθετούνται ευνοϊκά μέτρα, με διάκριση μεταξύ αμέλειας και δόλου, όπως η τριετής παραγραφή, η δυνατότητα εξόφλησής τους με δόσεις ή συμψηφισμούς με μελλοντικές καταβολές, καθώς και η μη αναζήτηση πολύ χαμηλών οφειλών (κάτω των 50 ευρώ). Λαμβάνεται έτσι υπόψη η καθυστέρηση του κράτους στους ελέγχους και γίνεται σεβαστή η καλή πίστη των ατόμων με αναπηρία, για τα επιδόματα.