Ασφαλιστικό: Τί αλλάζει σε πρόωρες, κύριες και επικουρικές συντάξεις

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Αυξήσεις 7,75% στις συντάξεις θα φέρει η νέα χρονιά, ενώ πληθώρα ασφαλιστικών διατάξεων βάζει σε εφαρμογή το υπουργείο Εργασίας. Το βασικό πακέτο των μέτρων –που περιλαμβάνεται στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο που συζητήθηκε στη Βουλή– απευθύνεται σε πέντε μεγάλες κατηγορίες δικαιούχων:

-Μισθωτοί ιδιωτικού τομέα. Μόνιμη γίνεται η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες. Επίσης, προβλέπεται η αύξηση της περιόδου της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας από έξι σε εννέα μήνες, ενώ δίνονται κίνητρα για τη μετατροπή των συμβάσεων μερικής, σε πλήρους απασχόλησης.

-Δημόσιοι υπάλληλοι. Αύξηση μισθού φέρνει η κατάργησης της εισφοράς 1% υπέρ του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων. Αλλαγές έρχονται και στα όρια ηλικίας, καθώς τα τελευταία «παράθυρα» εξόδου πριν από τα 62, κλείνουν για όσους δεν έχουν πιάσει τις προϋποθέσεις για μειωμένη σύνταξη εντός του έτους. 

-Ευάλωτα νοικοκυριά. Έκτακτη οικονομική ενίσχυση θα πάρουν 2,3 εκατ. πολίτες τον Δεκέμβριο. Κερδισμένοι είναι, μεταξύ άλλων, χαμηλοσυνταξιούχοι και δικαιούχοι του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

-Συνταξιούχοι. Ύστερα από μία δωδεκαετία «ξεπαγώνουν» οι συντάξεις, και στο ασφαλιστικό νομοσχέδιο περιγράφεται αναλυτικά ο μηχανισμός με βάση τον οποίο θα υπολογιστούν οι αυξήσεις. Καθιερώνεται, επίσης, ανώτατο όριο για το συνολικό ακαθάριστο ποσό της μηνιαίας επικουρικής σύνταξης, που ανέρχεται στα 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40€/μήνα).

-Οφειλέτες στα Ταμεία. Δύο ευνοϊκές διατάξεις ισχύουν για όσους χρωστάνε στα Ταμεία. Πρώτον: Μειώνεται σε 10 χρόνια (από 20 σήμερα) ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Δεύτερον: Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ.

Μηχανισμός αύξησης συντάξεων 

Το ποσοστό αύξησης των κύριων συντάξεων από την 1η Ιανουαρίου θα ισούται με το ήμισυ του αθροίσματος του ετήσιου ποσοστού μεταβολής του ΑΕΠ και του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτών (δηλαδή του πληθωρισμού) του προηγούμενου έτους. Αυτό στην πράξη θα οδηγήσει σε αυξήσεις 7,75% το 2023. Να σημειωθεί πως η απόφαση της αναπροσαρμογής των συντάξεων θα εκδίδεται μέχρι το τέλος της χρονιάς λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της Εισηγητικής Έκθεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού του έτους που αφορά. Επειδή τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. δημοσιεύονται κάθε Οκτώβριο, τυχόν διαφορές που μπορεί να προκύπτουν θα καλύπτονται στην απόφαση του αμέσως επόμενου έτους. Σημειώνεται ότι στο νομοσχέδιο αποσαφηνίζεται ότι το ποσό της βασικής σύνταξης του τ. ΟΓΑ ορίζεται σε 360 ευρώ, και από 1.1.2023 αυξάνεται με τον τρόπο που προαναφέρθηκε.

Όλες οι ρυθμίσεις για οφειλέτες 

Θετικές διατάξεις μπαίνουν σε εφαρμογή για όσους έχουν οφειλές στα Ταμεία.

Ειδικότερα: 

-Μειώνεται σε 10 χρόνια (από 20 σήμερα) ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει απαιτήσεις από ασφαλιστικές εισφορές που δεν καταβλήθηκαν. Μάλιστα, οφειλές που δημιουργούνται από το 2026 και μετά, θα παραγράφονται στα 5 χρόνια. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή, καθώς η παραγραφή διακόπτεται όταν ο ΕΦΚΑ (ή το ΚΕΑΟ) ειδοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον ασφαλισμένο για την οφειλή ή λάβει μέτρο διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξή της (κοινοποίηση ατομικής βεβαίωσης, κατάσχεση, πλειστηριασμός κ.λπ.).

-Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Με τη διάταξη εξισώνονται οι δόσεις για πάγια ρύθμιση χρεών σε ΕΦΚΑ και Εφορία και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών στην τήρηση της ρύθμισης. Η ποινική δίωξη των οφειλετών ρυθμισμένων ασφαλιστικών οφειλών παύει υφ’ όρον για όσο διάστημα εξυπηρετείται η ρύθμιση, ενώ μέχρι τώρα αναστελλόταν. Διευκρινίζεται ότι οι σχετικές υποθέσεις τίθενται στο αρχείο και ανασύρονται με εισαγγελική διάταξη σε περίπτωση που η ρύθμιση δεν τηρηθεί.

Επέκταση της άδειας μητρότητας

Αυξάνεται η περίοδος της ειδικής άδειας προστασίας μητρότητας από έξι σε εννέα μήνες για μητέρες που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Το μέτρο αφορά μισθωτές που απασχολούνται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου. Ειδικότερα κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας η ΔΥΠΑ καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό, καθώς και αναλογία Δώρων εορτών και επιδόματος αδείας. Να σημειωθεί εδώ πως την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας δικαιούνται και οι γυναίκες που αποκτούν παιδιά με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, καθώς και οι εργαζόμενες που υιοθετούν, από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και έως την ηλικία των 8 ετών. Τέλος, να επισημανθεί πως η μητέρα δικαιούται να μεταβιβάσει έως 7 μήνες από την ειδική άδεια προστασίας μητρότητας προς τον πατέρα αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

Διπλή παρέμβαση στις εισφορές 

Δύο ιδιαίτερα ευνοϊκές ρυθμίσεις μπαίνουν σε εφαρμογή από τη νέα χρονιά όσον αφορά στις εισφορές σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.

Ειδικότερα: 

-Μονιμοποιείται από την 1η Ιανουαρίου η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες. Υπενθυμίζεται πως το μέτρο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2021, για να αντιμετωπιστούν οι τότε έκτακτες συνθήκες της πανδημίας. Είχε προηγηθεί μείωση κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών το 2020, ενώ ένα ψαλίδι της τάξης των 0,5 ποσοστιαίων μονάδων μπήκε και στην Επικουρική Ασφάλιση. Κάτι που σημαίνει ότι η συνολική μείωση του βάρους για ασφαλισμένους και εργοδότες κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας ανέρχεται στις 4,4 ποσοστιαίες μονάδες.

-Καταργείται η ειδική εισφορά 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ), καθώς και για τις λοιπές κατηγορίες ασφαλισμένων που δεν είναι ασφαλισμένοι στο ΤΠΔΥ. Με τον τρόπο αυτό, οι δημόσιοι υπάλληλοι θα δουν μία ενίσχυση στο μισθό τους, ενώ πρέπει να σημειωθεί πως με τη διάταξη αυτή δεν επηρεάζονται τα σχετικά εφάπαξ.

Κίνητρα για πλήρη απασχόληση

Θεσπίζεται πρόγραμμα επιδότησης ασφαλιστικών εισφορών σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες από την 1η Ιανουαρίου 2023 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 μετατρέπουν συμβάσεις μισθωτών εργαζομένων με μερική απασχόληση, σε συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης. Το πρόγραμμα αφορά επιχειρήσεις που στις 9 Σεπτεμβρίου 2022 απασχολούσαν εργαζομένους με σύμβαση μερικής απασχόλησης σε ποσοστό άνω του 50%. Ουσιαστικά, επιλέξιμες για μετατροπή είναι οι συμβάσεις μερικής απασχόλησης που έχουν συναφθεί μέχρι και τις 9 Σεπτεμβρίου 2022. Ως ημέρα μετατροπής των συμβάσεων λογίζεται η ημερομηνία υποβολής της σχετικής δήλωσης στο Π.Σ. «Εργάνη».

Πρακτικά, αναγκαία προϋπόθεση για την επιδότηση είναι η σύμβαση εργασίας να έχει διάρκεια τουλάχιστον ενός έτους και να μην καταγγελθεί από τον εργοδότη πριν από την πάροδο ενός έτους από τη μετατροπή. Κατά τη διάρκεια του ίδιου χρονικού διαστήματος δεν επιτρέπεται η μεταβολή των όρων των από μετατροπή συμβάσεων, εκτός εάν γίνουν ευνοϊκότεροι για τους εργαζομένους. Το 40% των ασφαλιστικών εισφορών ασφαλισμένου και εργοδότη καλύπτονται κατά την υποβολή της σχετικής Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης από το υπουργείο Εργασίας με πόρους του κρατικού προϋπολογισμού για όλο το χρονικό διάστημα ενός έτους. Προσοχή: η ωφελούμενη επιχείρηση πρέπει να είναι κατά την έναρξη στο πρόγραμμα και καθ’ όλη τη διάρκειά του φορολογικά και ασφαλιστικά ενήμερη ή να έχει ρυθμίσει τυχόν οφειλές της προς Δημόσιο και ΕΦΚΑ, και να διατηρήσει κατά μέσο όρο τον ίδιο αριθμό εργαζομένων για την περίοδο της επιδότησης. Τέλος, να σημειωθεί πως σε περίπτωση που από τις διασταυρώσεις προκύψει ότι η επιχείρηση δεν πληροί τις προϋποθέσεις χάνει την επιδότηση. Μάλιστα, της καταλογίζονται, με απόφαση του διοικητή του ΕΦΚΑ, οι ασφαλιστικές εισφορές που καλύφθηκαν από τον κρατικό προϋπολογισμό, προσαυξημένες κατά 100%.

Οι εξτρά πληρωμές την εορταστική περίοδο

Μία έκτακτη οικονομική ενίσχυση θα πάρουν 2,3 εκατ. πολίτες, ενώ αναπροσαρμόζονται πολλά επιδόματα. Ειδικότερα, προβλέπονται τα εξής: 

- Το εξτρά ποσό των 250 ευρώ θα πάρουν συνταξιούχοι που έχουν ετήσιο ατομικό φορολογητέο εισόδημα (για το φορολογικό έτος 2022) 9.600 ευρώ. Επίσης, το ετήσιο οικογενειακό φορολογητέο εισόδημά τους (το άθροισμα των φορολογητέων εισοδημάτων του υπόχρεου και του/της συζύγου/μέρους συμφώνου συμβίωσης), δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 16.800 ευρώ (από 14.400 προηγουμένως), ενώ η συνολική αξία της ακίνητης περιουσίας του νοικοκυριού που προκύπτει από την πράξη διοικητικού προσδιορισμού ΕΝΦΙΑ έτους 2022 (φορολογικού έτους 2021), δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό των 300.000 ευρώ (από 200.000 προηγουμένως). Να σημειωθεί, ακόμα, πως σε περίπτωση που και οι δύο σύζυγοι είναι δικαιούχοι, τότε η ενίσχυση καταβάλλεται και στους δύο. Τέλος, να επισημανθεί πως οι δικαιούχοι πρέπει να είναι φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας και να έχουν υποβάλει δήλωση φορολογίας εισοδήματος για το φορολογικό έτος 2021.

- Με το ποσό των 250 ευρώ προσαυξάνονται οι προνοιακές παροχές σε χρήμα για τους περίπου 174.000 δικαιούχους αναπηρικού επιδόματος του ΟΠΕΚΑ.

- Με το ποσό των 250 ευρώ προσαυξάνονται η μηνιαία σύνταξη ανασφάλιστων υπερηλίκων και το επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερήλικων. Το μέτρο αφορά περίπου 36.000 δικαιούχους.

- Διπλή δόση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος θα χορηγηθεί στους περίπου 225.000 δικαιούχους του.

- Εφάπαξ οικονομική ενίσχυση για τον Δεκέμβριο θα δοθεί στις οικογένειες που λαμβάνουν επίδομα παιδιού. Το ποσό της ενίσχυσης ανέρχεται σε 105 ή 63 ή 42 ευρώ για κάθε παιδί για το πρώτο και δεύτερο παιδί, ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος, και σε 210 ή 126 ή 84 από το τρίτο και για κάθε επόμενο παιδί.

Πλαφόν στις υψηλές επικουρικές

Καθιερώνεται ανώτατο όριο για το συνολικό ακαθάριστο ποσό της μηνιαίας επικουρικής σύνταξης, που ανέρχεται στα 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40€ /μήνα). Το όριο αυτό, καθορίζεται με βάση την αναλογία του ποσοστού εισφορών επικουρικής σύνταξης, που ανέρχεται στο 6%, προς το ποσοστό εισφορών κύριας σύνταξης, που ανέρχεται στο 20%. Όπως επισημαίνεται από το υπουργείο Εργασίας, η θέσπιση του πλαφόν θα επιτρέψει την καταβολή επικουρικών συντάξεων σε ατομικά και κοινωνικά δίκαιο ύψος και την αποτροπή καταβολής προκλητικά υψηλών επικουρικών συντάξεων (π.χ. 14.000 ευρώ το μήνα). Να σημειωθεί πως το πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις καταλαμβάνει όλες τις συντάξεις που θα καταβληθούν από την πρώτη μέρα του επόμενου μήνα της έναρξης ισχύος της ρύθμισης. Ποσά που έχουν ήδη καταβληθεί πριν από την έναρξη ισχύος και υπερβαίνουν το ανώτατο όριο, δεν αναζητούνται.

- Περιστασιακή απασχόληση. Με νέα ρύθμιση που πέρασε από τη Βουλή, η περιστασιακή εργασία περιγράφεται ως η πραγματοποίηση 70 ημερών απασχόλησης (και όχι 70 ημερομισθίων). Με τον τρόπο αυτό, διατηρείται η ιδιότητα του ανέργου σε αναζητούντες εργασία που έχουν απασχοληθεί με οποιονδήποτε τρόπο (και όχι μόνο με μισθωτή εργασία) έως 70 ημέρες/δωδεκάμηνο.

- Ποσοστό αναπηρίας. Επέρχεται μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για συγκεκριμένες ομάδες ασφαλισμένων, ως προϋπόθεση λήψης παροχών αναπηρίας. Έτσι καταργούνται όλες οι επιμέρους συνταξιοδοτικές διατάξεις των φορέων που έχουν ενταχθεί στον ΕΦΚΑ για τη χορήγηση αναπηρικής σύνταξης από κοινή νόσο, και δημιουργείται ένα ενιαίο πλαίσιο για όλα τα Άτομα με Αναπηρία.

Τελευταία ευκαιρία για μειωμένη σύνταξη 

Μία σειρά διατάξεων μπαίνουν σε εφαρμογή το προσεχές διάστημα, που, μεταξύ άλλων, προβλέπουν τα εξής: 

- Κλείνουν σταδιακά τα «παράθυρα» για χορήγηση μειωμένης σύνταξης σε δημόσιους υπαλλήλους που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα έως 31 Δεκεμβρίου 2012. Ειδικότερα, όσοι δημόσιοι υπάλληλοι είχαν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα τα έτη 2010, 2011 και 2012 (άρα είχαν ήδη 25 χρόνια συμπληρωμένης υπηρεσίας μέχρι τότε), διατηρούν το δικαίωμα για μειωμένη σύνταξη αν συμπληρώσουν τα όρια έως και την 31η Δεκεμβρίου 2022. Στον αντίποδα, αν συμπληρώσουν τα όρια ηλικίας από τη νέα χρονιά, για να πάρουν μειωμένη σύνταξη πρέπει να συμπληρώσουν το 62ο έτος της ηλικίας τους.

- Επεκτείνεται η «μάχιμη πενταετία» σε όλους τους ενστόλους. Δίνεται δηλαδή η δυνατότητα αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αντίστοιχες εισφορές. Πλέον, όσοι ένστολοι εξαιρούνταν (π.χ. ορισμένες κατηγορίες πυροσβεστών, λιμενικών, αστυνομικών και υπηρετούντων στην αεροπορία) από τη σχετική ρύθμιση, αποκτούν το δικαίωμα. Να σημειωθεί πως αυτό ισχύει ανεξαρτήτως μονάδας υπηρεσίας, αν είναι παλαιοί ή νέοι ασφαλισμένοι (προ ή μετά το 2011), και ανεξαρτήτως της σχέσης εργασίας με την οποία υπηρετούν (μόνιμοι και μη).

- Διευκολύνεται η απονομή σύνταξης σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης. Συγκεκριμένα, θεσπίζεται η απευθείας εξέταση της αίτησης συνταξιοδότησης από τον τελευταίο φορέα διαδοχικής ασφάλισης, εφόσον σε αυτόν έχουν διανυθεί 1.000 ημέρες ασφάλισης, με 300 την τελευταία πενταετία (προηγουμένως 1.500 και 500, αντίστοιχα). Δηλαδή, θεσπίζονται και εκτός του e-ΕΦΚΑ οι ίδιες προϋποθέσεις που ήδη ισχύουν για τη διαδοχική ασφάλιση εντός του e-ΕΦΚΑ.

- Ξεκλειδώνει η μεταβίβαση ακινήτων με αντιπαροχή, με βάση παλιά εργολαβικά προσύμφωνα, χωρίς υποχρέωση προσκόμισης ασφαλιστικής ενημερότητας. Η διάταξη αφορά εργολαβικά προσύμφωνα που είχαν συνταχθεί μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2000, για μεταβίβαση ακινήτων με αντιπαροχή.