Τα χωρικά ύδατα και ο διάλογος με την Άγκυρα

Τα σχέδια του ΥΠ.ΕΞ. και οι ενστάσεις του Μαξίμου

Στη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο, επιχειρεί να συμπεριληφθεί η ελληνική εξωτερική πολιτική, ώστε να παρέμβει προκειμένου να μην επιτρέψει να δρομολογηθούν ερήμην της, δυσάρεστες εξελίξεις.

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Του Κώστα Μελισσόπουλου

Οι πρόσφατες δηλώσεις του πρώην υφυπουργού Εξωτερικών Ροζάκη, ο οποίος καλούσε επί της ουσίας την κυβέρνηση να μειώσει τις απαιτήσεις της στο θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 10 ναυτικά μίλια, ώστε να βρεθεί μία λύση με την Τουρκία –παρά τη χλιαρή αντίδραση του Υπ.Εξ. ότι δεν απεμπολεί το δικαίωμα των 12 ν.μ.–προκάλεσαν θόρυβο, αλλά μόνο κεραυνός εν αιθρία δεν ήταν…

Σήμερα η «Βραδυνή της Κυριακής» αποκαλύπτει ότι από τα Χριστούγεννα του 2003, η τότε κυβέρνηση Σημίτη, με υπουργό Εξωτερικών τον Γιώργο Παπανδρέου, είχε συμφωνήσει ανεπίσημα με την τουρκική πλευρά, να επιλυθεί το θέμα της επέκτασης των χωρικών υδάτων με την αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδος, της κλιμακωτής επέκτασης από τα 6 στα 8,5 ναυτικά μίλια, με ελεύθερους διαύλους ναυσιπλοΐας. Σε κάποιες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα η Εύβοια, η επέκταση θα γινόταν κανονικά στα 12 μίλια. Παράλληλα, θα μειωνόταν και ο εναέριος χώρος από τα 10 στα 8,5 ν.μ. 

Επίσης, υπήρχε ανεπίσημη συμφωνία για την παραπομπή στη Χάγη των διμερών διαφορών, εκτός από τις «γκρίζες ζώνες», τις οποίες η χώρα μας δεν ήθελε να συζητήσει καν. Στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής η Ελλάδα θα έθετε βέτο στο θέμα των «γκρίζων ζωνών», αλλά θα στήριζε την προενταξιακή πορεία της Τουρκίας, συμφωνώντας με τα υπόλοιπα για τη Χάγη. 

Να σημειωθεί ότι τότε, η Τουρκία επιθυμούσε διακαώς να αποκτήσει πρόσβαση στη διαδικασία ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και να χαράξει μία πορεία που θα την οδηγούσε, κάποια στιγμή, στις Βρυξέλλες. Σήμερα δεν ισχύει κάτι τέτοιο, πράγμα που σημαίνει ότι οι παράμετροι της γεωπολιτικής εξίσωσης έχουν αλλάξει, και κατά συνέπεια αλλάζει και η εξίσωση... 

Σύμφωνα με πρώην κορυφαίο υπουργό της κυβέρνησης Παπανδρέου, που το 2003 ανήκε στην ομάδα που επεξεργάστηκε και εκπόνησε τελικά το σχέδιο αυτό, οι Τούρκοι είχαν ανεπισήμως συμφωνήσει στα περισσότερα από αυτά, αλλά λόγω επερχόμενων εκλογών τον Μάρτιο του 2004, το θέμα αφέθηκε για την κυβέρνηση που θα προέκυπτε μετά.

Το επιτελείο του υπουργείου Εξωτερικών της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή, που εξελέγη τον Μάρτιο του 2004 (Μολυβιάτης, Βαληνάκης), βρήκε στα συρτάρια του υπουργείου Εξωτερικών το σχέδιο αυτής της συμφωνίας, και το απέρριψε κατηγορηματικά. 

Παράλληλα με αυτό το σχέδιο, στο Υπ.Εξ. υπάρχουν σχέδια για όλα τα πιθανά σενάρια, τα οποία εξετάζονται και σήμερα.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στο επιτελείο του Υπ.Εξ. υπάρχουν εισηγήσεις οι οποίες δεν βρίσκουν απέναντι τον Νίκο Δένδια, και οι οποίες προτείνουν την επέκταση των χωρικών υδάτων νοτίως της Κρήτης στα 12 μίλια. Οι σχετικοί χάρτες είναι ήδη έτοιμοι. Οι εισηγητές αυτής της επιλογής θεωρούν πως η χώρα μας έχει στο πλευρό της το Διεθνές Δίκαιο, και αυτό θα ενισχύσει τη θέση της. 

Κάτι με το οποίο, όμως, διαφωνεί το Μαξίμου, επειδή θεωρεί ότι αυτό θα αποτελέσει αφορμή για τους Τούρκους, ώστε να προκαλέσουν ένταση.

Το επιχείρημα όσων υποστηρίζουν την επέκταση νοτίως της Κρήτης είναι πως το casus belli των Τούρκων αφορά το Αιγαίο, και όχι το Λιβυκό πέλαγος. Όσοι θεωρούν «τυχοδιωκτική» μία τέτοια λύση, υποστηρίζουν ότι μία επέκταση νοτίως της Κρήτης, θα «εισχωρούσε» στα ύδατα που περιλαμβάνει το τουρκολιβυκό μνημόνιο (το οποίο, όμως, η Ελλάδα θεωρεί παράνομο). Και αυτό θα έδινε στην Τουρκία την αφορμή να ανεβάσει την ένταση. Για την ώρα, το σχέδιο επέκτασης στα 12 μίλια νοτίως της Κρήτης παραμένει ζωντανό ως επιλογή για την ελληνική διπλωματία, σύμφωνα με υψηλόβαθμη πηγή του Υπ.Εξ.

Τα 12 μίλια νότια της Κρήτης

Ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Βαληνάκης μιλώντας στη «Βραδυνή της Κυριακής» τόνισε ότι η χώρα μας πρέπει να ακολουθήσει μία «διεκδικητική στρατηγική εξομάλυνσης» αφήνοντας πίσω το δόγμα «δεν διεκδικούμε τίποτα». Σύμφωνα με τον ίδιο, όπως περιγράφει και στο τελευταίο του βιβλίο «Η Ελλάς των 4 θαλασσών», πρέπει να θέσει η Αθήνα στις συζητήσεις με την Τουρκία θέματα θαλάσσιων ζωνών και να διεκδικήσει ένα μεγάλο μέρος από την έκταση των περίπου 500 χιλιάδων τ.χλμ. που αποτελεί η ελληνική ΑΟΖ σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. 

Ο Χρήστος Ροζάκης, πάντως, δεν είναι τυχαίο πρόσωπο, και οι απόψεις του απηχούν τις θέσεις του ΕΛΙΑΜΕΠ, το οποίο έχει πρόσβαση στο Μαξίμου. Ο Θάνος Ντόκος, πρώην γενικός διευθυντής του Ιδρύματος, είναι σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του πρωθυπουργού, ενώ ο κ. Ροζάκης ήταν επικεφαλής του Επιστημονικού Συμβουλίου του Υπ.Εξ., απ’ όπου αποχώρησε τον Ιούλιο του 2020, μετά από τις (τουλάχιστον) ατυχείς δηλώσεις για το Καστελόριζο. 

Την ίδια ώρα όμως, η Άγκυρα έχει επαναφέρει την απειλή του casus belli, και παρασκηνιακώς διπλωματικά κανάλια ενημέρωσαν την Αθήνα. Η απειλή πολέμου δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά η Τουρκία την είχε «παγώσει». Οι θιασώτες της επέκτασης στα 12 ν.μ. νοτίως της Κρήτης, λένε πως εάν η χώρα μας αποφασίσει να το πράξει, τότε η περιοχή επέκτασης είναι εθνική επικράτεια όπου η χώρα μας ασκεί κυριαρχία. Στην περίπτωση που η Τουρκία αντιδράσει στρατιωτικά, τότε η Γαλλία οφείλει, με βάση τη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας, να συνδράμει στρατιωτικά την Ελλάδα. Αρκεί όμως και οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. να σταθούν στο πλευρό της. Αλλιώς θα πρόκειται για μία παρακινδυνευμένη ενέργεια («τυχοδιωκτική» την αποκαλούν κάποιοι). Την ίδια στιγμή, οι διαφωνούντες με αυτή την ενέργεια θεωρούν ότι οποιαδήποτε κίνηση μπορεί να προκαλέσει εξελίξεις, πρέπει να έχει μελετηθεί ενδελεχώς, χωρίς κανένα περιθώριο λάθους, και να έχει εκπονήσει ένα ολόκληρο πλέγμα δράσεων, πολιτικών, διπλωματικών και στρατιωτικών, και, κυρίως, να έχει διασφαλίσει ισχυρές συμμαχίες με ΗΠΑ και Ε.Ε.