Μεταναστευτικό-ΕΕ: Ανακούφιση στο Νότο για τον υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης

Η χθεσινή ημέρα στο Λουξεμβούργο μπορεί να χαρακτηριστική ιστορική για το μεταναστευτικό και ειδικότερα για τις πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου.

Και αυτό γιατί το Συμβούλιο Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ κατέληξε σε μια συμφωνία- πλαίσιο για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, ικανοποιώντας τα πάγια αιτήματα των χωρών πρώτης υποδοχής, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Υποχρεωτική αλληλεγγύη

Με βάση αυτή τη συμφωνία θεσπίζεται για πρώτη φορά υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης, ώστε τα κράτη- μέλη να διαμοιράζονται ισότιμα τα βάρη, καθώς «κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τις προκλήσεις της μετανάστευσης», όπως δήλωσε η Υπουργός Μετανάστευσης της Σουηδίας, Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ, η χώρα της οποίας προεδρεύει αυτό το εξάμηνο στην ΕΕ.

Σύμφωνα με τη Σουηδή Υπουργό, «οι χώρες πρώτης γραμμής χρειάζονται την αλληλεγγύη μας. Και όλα τα κράτη μέλη πρέπει να μπορούν να βασίζονται στην υπεύθυνη τήρηση του συμφωνηθέντος κανόνα. Είμαι πολύ χαρούμενη που σε αυτή τη βάση συμφωνήσαμε για τη διαπραγματευτική μας θέση», όπως δήλωσε χθες, με τους επιτελείς της ΕΕ να κάνουν λόγο για ένα «αποφασιστικό βήμα» προς τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ για το άσυλο και τη μετανάστευση.

Την εξέλιξη χαιρέτησαν τόσο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της ΕΕ, όσο και ηγέτες κρατών, ιδίως των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, που δέχονται την μεγαλύτερη πίεση μεταναστευτικών ροών.

«Μια ιστορική μέρα! Οι Υπουργοί Εσωτερικών συγκεντρώθηκαν σήμερα και υιοθέτησαν μια σταθερή βάση για διαπραγμάτευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε δύο από τις βασικές προτάσεις μας για το Σύμφωνο Μετανάστευσης. Σήμερα δείξαμε ότι δεν τα παρατάμε. Μετά από χρόνια αποτυχιών, δείξαμε ότι, όσον αφορά τη μετανάστευση, η Ευρώπη μπορεί να τα καταφέρει», αναφέρει στο twitter ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς.

Τι προβλέπει η συμφωνία

Νέος μηχανισμός αλληλεγγύης

Για να εξισορροπηθεί το τρέχον σύστημα σύμφωνα με το οποίο μερικά κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τη συντριπτική πλειονότητα των αιτήσεων ασύλου, προτείνεται ένας νέος μηχανισμός αλληλεγγύης που είναι απλός, προβλέψιμος και εφαρμόσιμος. Οι νέοι κανόνες συνδυάζουν την υποχρεωτική αλληλεγγύη με την ευελιξία για τα κράτη μέλη όσον αφορά την επιλογή των επιμέρους συνεισφορών. Αυτές οι συνεισφορές περιλαμβάνουν:

• μετεγκατάσταση,
• οικονομικές συνεισφορές ή
• εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης, όπως η ανάπτυξη προσωπικού ή
• μέτρα που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη ικανοτήτων.

Τα κράτη μέλη έχουν πλήρη διακριτική ευχέρεια ως προς το είδος της αλληλεγγύης που προσφέρουν. Κανένα κράτος μέλος δεν θα υποχρεωθεί ποτέ να πραγματοποιήσει μετεγκαταστάσεις.

Παράλληλα, θα υπάρχει ένας ελάχιστος ετήσιος αριθμός για μετεγκαταστάσεις από κράτη μέλη όπου τα περισσότερα άτομα εισέρχονται στην ΕΕ σε κράτη μέλη λιγότερο εκτεθειμένα σε τέτοιες αφίξεις. Ο αριθμός αυτός ορίζεται σε 30.000, ενώ ο ελάχιστος ετήσιος αριθμός οικονομικών συνεισφορών θα καθοριστεί σε 20.000 ευρώ ανά μετεγκατάσταση.

Εξορθολογισμός της διαδικασίας ασύλου

Ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου (APR) θεσπίζει μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να ακολουθούν όταν οι άνθρωποι αναζητούν διεθνή προστασία. Εξορθολογίζει τις διαδικαστικές ρυθμίσεις (π.χ. τη διάρκεια της διαδικασίας) και θέτει πρότυπα για τα δικαιώματα του αιτούντος άσυλο (π.χ. του παρέχεται η υπηρεσία διερμηνέα ή έχει το δικαίωμα σε νομική συνδρομή και εκπροσώπηση). Ο κανονισμός αποσκοπεί επίσης να αποτρέψει την κατάχρηση του συστήματος ορίζοντας σαφείς υποχρεώσεις για τους αιτούντες άσυλο, όπως να συνεργάζονται με τις αρχές καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Συνοριακές διαδικασίες για την αποσυμφόρηση

Η συμφωνία εισάγει επίσης υποχρεωτικές διαδικασίες στα σύνορα, με σκοπό να αξιολογηθεί γρήγορα στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ εάν οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Τα άτομα που υπόκεινται στη διαδικασία ασύλου στα σύνορα δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στην επικράτεια του κράτους μέλους. Ακόμη, η συνολική διάρκεια της διαδικασίας ασύλου και επιστροφής στα σύνορα δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες.

Επαρκής χωρητικότητα

Για τη διενέργεια συνοριακών διαδικασιών, τα κράτη μέλη πρέπει να δημιουργήσουν επαρκή ικανότητα , όσον αφορά την υποδοχή και τους ανθρώπινους πόρους, που απαιτείται να εξετάζουν ανά πάσα στιγμή έναν προσδιορισμένο αριθμό αιτήσεων και να επιβάλλουν τις αποφάσεις επιστροφής.

Σε επίπεδο ΕΕ, αυτή η επαρκής χωρητικότητα είναι 30 000. Η επαρκής χωρητικότητα κάθε κράτους μέλους θα καθοριστεί με βάση έναν τύπο που θα λαμβάνει υπόψη τον αριθμό των παράτυπων συνοριακών διελεύσεων και των αρνήσεων εισόδου σε περίοδο τριών ετών.

Τροποποίηση των κανόνων του Δουβλίνου

Ο κανονισμός διαχείρισης ασύλου και μετανάστευσης (AMMR) θα πρέπει να αντικαταστήσει , αφού συμφωνηθεί, τον ισχύοντα κανονισμό του Δουβλίνου, δηλαδή θα εξορθολογίσει αυτούς τους κανόνες και θα συντομεύσει τα χρονικά όρια. Για παράδειγμα, η τρέχουσα πολύπλοκη διαδικασία ανάληψης που αποσκοπεί στη μεταφορά ενός αιτούντος πίσω στο κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την αίτησή του/της θα αντικατασταθεί από μια απλή ειδοποίηση.

Πρόληψη κατάχρησης και δευτερογενών μετακινήσεων

Ακόμη, η συμφωνία περιέχει μέτρα που στοχεύουν στην πρόληψη της κακοποίησης από τον αιτούντα άσυλο και στην αποφυγή δευτερευουσών μετακινήσεων (όταν ένας μετανάστης μετακινείται από τη χώρα στην οποία έφτασε για πρώτη φορά για να αναζητήσει προστασία ή μόνιμη επανεγκατάσταση αλλού). Ο κανονισμός, για παράδειγμα, ορίζει υποχρεώσεις για τους αιτούντες άσυλο να υποβάλλουν αίτηση στα κράτη μέλη της πρώτης εισόδου ή της νόμιμης διαμονής, μεταβολή που αφορά σε πολύ μεγάλο βαθμό μετανάστες που επιχειρούν να εισέλθουν από γειτονικές χώρες στην Ελλάδα. Αποθαρρύνει τις δευτερεύουσες μετακινήσεις περιορίζοντας τις δυνατότητες παύσης ή μετατόπισης ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών και έτσι μειώνει τις δυνατότητες του αιτούντος να επιλέξει το κράτος μέλος στο οποίο υποβάλλει την αξίωσή του.

Ταυτόχρονα, τα συμφωνηθέντα μέτρα περιλαμβάνουν τροποποιημένα χρονικά όρια για τη διάρκειά του:

· το κράτος μέλος της πρώτης εισόδου θα είναι υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου για διάρκεια δύο ετών
· όταν μια χώρα θέλει να μεταφέρει ένα άτομο στο κράτος μέλος που είναι στην πραγματικότητα υπεύθυνο για τον μετανάστη και αυτό το άτομο διαφεύγει (π.χ. όταν ο μετανάστης κρύβεται για να αποφύγει τη μεταφορά), η ευθύνη μετατίθεται στο κράτος μέλος που μεταφέρει μετά από τρία χρόνια
· Εάν ένα κράτος μέλος απορρίψει έναν αιτούντα στη συνοριακή διαδικασία, η ευθύνη του για το άτομο αυτό θα λήξει μετά από 15 μήνες (σε περίπτωση ανανέωσης της αίτησης).

Τα οφέλη για την Ελλάδα

Την ελληνική αντιπροσωπεία, η οποία συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις καθοδηγούσαν τόσο ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Δανιήλ Εσδράς, όσο και ο Γενικός Γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής κ. Πάτροκλος Γεωργιάδης, καθώς η Αθήνα έδωσε μάχη, για να συμπεριληφθεί στο νέο Κανονισμό ένα νέο κριτήριο, το οποίο προβλέπει ότι η ευθύνη για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου θα τερματίζεται σε 18 μήνες, από τα 10 χρόνια που ήταν έως σήμερα, όταν η αίτηση αυτή απορρίπτεται σε συνοριακές διαδικασίες ασύλου.

Σημειωτέον ότι πρόκειται για διαδικασίες που η χώρα μας εφαρμόζει με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα προκειμένου να ξεχωρίσει αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη προστασίας από αυτούς που καταχρώνται το σύστημα ασύλου και υπονομεύουν τη βιωσιμότητά του. Προβλέφθηκε επίσης, νέα, ειδική κατηγορία για τους διασωθέντες από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, όπως για παράδειγμα στο Αιγαίο.

Από τα νέα μέτρα, ανακουφιστικά αναμένεται να λειτουργήσει για την Ελλάδα το γεγονός ότι εξασφάλισε πρόνοιες που αποτρέπουν το ενδεχόμενο υπερφόρτωσης των συνοριακών περιοχών της χώρας από πιέσεις που σχετίζονται με διαδικασίες ασύλου και κατοχύρωσε ότι θα λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος της εθνικής ασφάλειας κατά το σχεδιασμό και την ανάπτυξη υποδομών, που σχετίζονται με αυτές τις διαδικασίες.