Χρήστος Παλλαντζάς: «Η κατανάλωση έχει αντικαταστήσει την πνευματικότητα»

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Ο Χρήστος Παλλαντζάς γεννήθηκε στη Λάρισα το 1962, δεξιοτέχνης της Παραστατικής Ζωγραφικής, που τη χαρακτηρίζει ενδοσκόπηση και αυτοανάλυση, σπούδασε στην ΑΣΚΤ και με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης μεταπτυχιακά στην Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts στο Παρίσι, όπου πραγματοποίησε και την πρώτη του ατομική Έκθεση.

Εργάστηκε ως ζωγράφος - µουσειοπαιδαγωγός στα εκπαιδευτικά προγράμματα του υπουργείου Πολιτισµού, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην αποκατάσταση των τοιχογραφιών της αρχαίας πόλης στη Σαντορίνη. Περίπου εννέα χρόνων, θυμάται την αγωνία του όταν προσπαθούσε να ζωγραφίσει ένα τοπίο, αλλά δεν έμοιαζε με αυτό που έβλεπε. Αργότερα, έργα του διακοσμούσαν τους διαδρόμους του σχολείου του. Κάποια πορτρέτα από τότε, που έχει κρατήσει, τα ζωγράφισε χρησιμοποιώντας περισσότερο τα δάχτυλά του παρά τα πινέλα. Κάτι που το κάνει μέχρι σήμερα.

Κύριε Παλλαντζά, είστε από τους κορυφαίους διεθνώς εικαστικούς. Με την πρόσφατη Έκθεσή σας «In Media Res», που σημαίνει «Εν μέσω των πραγμάτων», που ολοκληρώνεται στην γκαλερί «Evripides», και τις δύο προηγούμενες Εκθέσεις στην ίδιαγκαλερί «Ει ης ώδε/εάν ήσουν εδώ», το 2016, και «Άνω σχώμεν» το 2019, ολοκληρώσατε ένα προσωπικό και μεταφυσικό ταξίδι. Θα μας μιλήσετε γι’ αυτό;

«Η ανάμνηση ενός παιδικού ονείρου, ένα ανειλημμένο χρέος, μία υπόσχεση που δεν τήρησα και μία σειρά αμφισβητήσεων και συμπτώσεων, είναι οι αφορμές του. Ένα ταξίδι-προσκύνημα στο Σινά και στους Αγίους Τόπους, όπου η ατμόσφαιρα των τοπίων και των διαδρομών, και το φορτισμένο κλίμα από μία σειρά γεγονότων που δεν μπορώ να ονομάσω απλές συμπτώσεις, άλλαξαν τη ζωή μου».

Με τους συναρπαστικούς πίνακές σας εξομολογήστε συναισθήματα που βιώσατε;

«Είναι μία εικαστική αφήγηση “In Medias Res”/εν μέσω των πραγμάτων. Ο όρος που δανείστηκα από την “Οδύσσεια” του Ομήρου, περιγράφει ακριβώς τον τρόπο που εξελίχθηκε αυτή η αφήγηση. Συγκεκριμένα, πρώτα ζωγραφίστηκε το έργο του προορισμού και μετά, κατά τη διάρκεια του lockdown, ζωγραφίστηκαν τα έργα που περιγράφουν λιμάνια, διαδρομές, κατευθύνσεις και τους προσανατολισμούς ιερών τόπων, προσπαθώντας να ερμηνευθεί η ψυχολογική διαδικασία που περνά κάποιος μέχρι την τελική απόφαση και το τόλμημα».

Τι μεταφυσικό σάς έχει συμβεί και συγκλονίσει;

«Μία σειρά γεγονότων που θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει απλές συμπτώσεις, που σε μένα όμως φανερώθηκαν σαν μικρές αποκαλυπτικές αλήθειες που επιβεβαίωναν όλες τις αρχές και τις αξίες με τις οποίες εκπαιδεύτηκα από μικρός. Παράδειγμα, το να προσφέρω κάτι που το είχα ανάγκη σε κάποιον που το είχε μεγαλύτερη ανάγκη, και τρεις-τέσσερις ημέρες μετά να μου επιστρέφεται ακριβώς το ίδιο από άλλον άνθρωπο, γιατί το χρειαζόμουν εγώ».

Τα έργα σας είναι αποκρυπτογράφηση των συναισθημάτων που είχατε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας ή αυτών που σας πλημμύρισαν όταν επιστρέψατε;

«Η επικούρεια γαλήνη που αισθάνθηκα ότι επικρατούσε μπροστά στη Λίμνη Τιβεριάδα την ώρα που νύχτωνε και αναρωτιόμουν αυτός είναι ο τόπος πάνω στον οποίο είπαν ότι περπάτησε ο Χριστός, καθώς και το ξάφνιασμα από τις αλλεπάλληλες συμπτώσεις που προανέφερα, με οδήγησαν να κατανοήσω το λόγο για τον οποίο είχα κάνει αυτό το ταξίδι. Όταν επέστρεψα λόγω του εγκλεισμού, η συνειδητοποίηση γεγονότων και συναισθημάτων ήταν βαθύτερη και αποκαλυπτική».

Πιστεύετε στη μετά θάνατο ζωή;

«Το περιβάλλον που μεγάλωσα, μου ενέπνευσε έντονα την αίσθηση της συνέχειας. Η γιαγιά μου, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανατροφή μου, με έχρισε συνεχιστή μίας οικογένειας της οποίας έπρεπε να θυμάμαι όλη την ιστορία. Πένθη, χωρισμούς, ξενιτεμούς, αποτυχίες, επιτυχίες. Δίπλα σε όλες τις ανθρώπινες αποφάσεις έβαζε πάντα και ιστορίες ξωτικών και νεράιδων, προσθέτοντας έτσι μία μεταφυσική διάθεση στην προσωπική μου μυθολογία. Μεγάλωσα έχοντας την αίσθηση ότι κρίνομαι όχι μόνο από τους ζωντανούς, αλλά και από τους πεθαμένους συγγενείς μας. Μαθητής Λυκείου αργότερα, όταν διάβασα την Απολογία του Σωκράτη, η άποψή του για τη μεταθανάτιο ζωή λειτούργησε αρκετά απελευθερωτικά στη συνείδησή μου».

Συγκλονιστικό είναι το… ταξίδι των χρωμάτων στα έργα σας. Σε διαπερνά, σε μεταφέρει σε άλλα επίπεδα…

«Η Ζωγραφική είναι ένα αλφάβητο. Πρέπει να το γνωρίζεις για να μπορείς να αρθρώσεις λόγο. Η Τέχνη προσπάθησε να απαντήσει στο πώς και γιατί βρεθήκαμε σε αυτόν τον κόσμο. Από την εποχή που ήμουν φοιτητής στη Σχολή Καλών Τεχνών με ενδιέφερε να κατανοήσω και να μεταφέρω τη συγκίνηση που απορρέει από αυτό το πανανθρώπινο ερώτημα. Όσο πιο ειλικρινείς είμαστε στη διαλεκτική σχέση μας με το περιβάλλον μας, τόσο μεγαλύτερο το νόημα της εικόνας που θα δημιουργήσουμε. Μία συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, με τη συγκεκριμένη ένταση φωτός, προσπαθώ, αφού την κατανοήσω, να τη βιώσω με ειλικρίνεια αποτυπώνοντάς την με τα χρώματα. Είναι κατά κάποιον τρόπο ο κανόνας μου στη ζωή. “Η ειλικρίνεια της έκφρασης του καλλιτέχνη αποτελεί και το μόνο κριτήριο της αξίας του”, έλεγε ο Αντρέι Ταρκόφσκι».

Μπορεί να αφουγκραστεί ο θεατής τα νοήματα που κρύβετε;

«Το έργο τελειώνει πάντα στο θεατή. Στη Έκθεσή μου, άνθρωποι που συγκινήθηκαν, περιέγραφαν τη συγκίνησή τους χρησιμοποιώντας ρήματα παρόμοια με τα δικά μου όταν ζωγράφιζα τα έργα».

Πιστεύετε πως όλα γίνονται για κάποιο λόγο; Το πεπρωμένο οδηγεί τα βήματά μας ή οι αποφάσεις μας;

«Πάντοτε πίστευα ότι όλα γίνονται για κάποιο λόγο, και μάλιστα στην ώρα τους. Όμως, οι αποφάσεις για τις προσωπικές μας διαδρομές που καθορίζουν ποιοι είμαστε, είναι δική μας επιλογή και εξαρτώνται από μας και μόνο. Για αυτές κρινόμαστε καθημερινά. Για αυτό και ένας από τους κανόνες μου είναι να τελειώνω την κάθε ημέρα μου, όσο δύσκολη και αν ήταν, με κάτι γαλήνιο και θετικό, γιατί θεωρώ ότι είναι ένα μοναδικό δώρο Θεού».

Διδάσκετε και σε παιδιά;

«Εργάστηκα στο Νοσοκομείο Παίδων για δυόμισι χρόνια ως art therapist σε παιδιά με χρόνια νοσήματα. Το πρόγραμμα ήταν χρηματοδοτούμενο από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και στόχευε στην εξάλειψη του φόβου κατά τη διάρκεια των θεραπειών τους, με μέσο τη Ζωγραφική. Η αντίληψη των παιδιών είναι πολύ υψηλή και άμεση. Έτσι, η ανάπτυξη ενδιαφερόντων με μέσο την καλλιτεχνική δημιουργικότητα μπορεί να ελευθερώσει δυνάμεις και να ερμηνεύσει συναισθήματα που μπορούν να μεταδώσουν σε άλλους».

Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το πιο ενδιαφέρον που συμβαίνει στην Τέχνη τώρα;

«Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας, όπου το αναλώσιμο και το εφήμερο κυριαρχούν. Η λατρεία των αντικειμένων και η κατανάλωση έχουν αντικαταστήσει την πνευματικότητα. Στα εκπαιδευτικά συστήματα ο συναγωνισμός έχει αντικατασταθεί από τον ανταγωνισμό. Πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο ρόλος της Τέχνης σε μία εποχή όπου η οργανωμένη αγορά Τέχνης επιβάλλει τάσεις και ρεύματα, τα οποία απομακρύνονται συνέχεια από την έννοια της ποιητικής. Οι σχολές που καλλιεργούν καλλιτεχνικές συνειδήσεις εστιάζουν ακόμη και στο promotion των έργων Τέχνης, απομακρύνοντας συνέχεια τους καλλιτέχνες από την ερμηνευτική διάθεση που πρέπει να έχει ένα έργο Τέχνης. Σε μία εποχή που ο φιλοσοφικός στοχασμός εκλείπει, το έργο Τέχνης που μπορεί να παραχθεί, θα έχει διάθεση μόνο διακοσμητική».