Χρήστος Τεάζης στη «ΒτΚ»: «Για τον μέσο Τούρκο ο Ερντογάν είναι ο μοναδικός ηγέτης»

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Ο Ταγίπ Ερντογάν εξακολουθεί να αποτελεί μία αξιόπιστη λύση για τον τουρκικό λαό, παρά το πλήγμα που υπέστη το κύρος της κυβέρνησής του μετά τους καταστροφικούς σεισμούς, εξηγεί στη «Βραδυνή της Κυριακής» ο κ. Χρήστος Τεάζης, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. Ο ίδιος τονίζει ότι μπορεί ο κόσμος να ασκεί κριτική στον Τούρκο πρόεδρο, αλλά την ίδια στιγμή θεωρεί πως μόνο αυτός μπορεί να βγάλει τη χώρα από τη δύσκολη κατάσταση. Τονίζει ότι οι τουρκικές εκλογές δεν θα αναβληθούν, γιατί δεν το επιτρέπει το Σύνταγμα. Αναφερόμενος, τέλος, στην προοπτική των ελληνοτουρκικών σχέσεων ύστερα και από το σεισμό και τη βοήθεια από την Ελλάδα, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξος.

Κύριε Τεάζη, ζείτε και εργάζεστε πολλά χρόνια στην Τουρκία, και συγκεκριμένα στον ακαδημαϊκό χώρο. Οι πρόσφατοι καταστροφικοί σεισμοί που έπληξαν τη χώρα, πιστεύετε ότι μπορούν να δημιουργήσουν μία δυναμική για τη συμφιλίωση και την απόσυρση των διεκδικήσεων της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας;

«Κύριε Μελισσόπουλε, σας ευχαριστώ για την ερώτηση. Θα ήθελα να κάνω μία σύγκριση μεταξύ των δύο σεισμών, του 1999 και του 2023. Στον σεισμό του ’99 αναγνωρίστηκε η ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού να ανταποκριθεί, ωστόσο, η δήλωση του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Σουλειμάν Ντεμιρέλ, ότι ο σεισμός ήταν θέλημα θεού, είχε ως αποτέλεσμα να μην γίνει μία ευρεία κριτική από πλευράς του κόσμου στο κράτος, γιατί είδε το σεισμό μοιραλατρικά. Αυτό εδράζεται στο γεγονός ότι ο κόσμος έβλεπε το κράτος ως πατέρα αποδίδοντάς του ένα ιερό χαρακτήρα. Άλλωστε, τον Ντεμιρέλ τον αποκαλούσαν και ως πατέρα. Αυτό όμως άλλαξε στο σεισμό του 2023, όπου η πλειοψηφία του κόσμου όχι μόνο δεν είδε μοιρολατρικά, αλλά επέκρινε ανοιχτά τον κρατικό μηχανισμό για ολιγωρία. Οπότε, αναδύθηκε η ανάγκη όχι ενός κράτους πατέρα/ιερού, αλλά ενός κράτους επιτελικού θα λέγαμε, του οποίου η κύρια αποστολή είναι να συντονίζει, να οργανώνει και, το κυριότερο, να στελεχώνει αξιοκρατικά τις υπηρεσίες. Οπότε, με το σεισμό θάφτηκε η παλαιά Τουρκία και το ιερό κράτος, που εξέφραζε».

Τη διπλωματία των σεισμών την είδαμε το 1999, αλλά οι συνθήκες, τότε, ήταν πολύ διαφορετικές στο εσωτερικό της Τουρκίας. Σήμερα, με βάση την οικονομική κατάσταση στη χώρα και την τεράστια ζημιά που προκάλεσε ο σεισμός, πόσο πιθανό θεωρείτε το ενδεχόμενο να αναθεωρήσει την πολιτική έναντι της Ελλάδας και της Ευρώπης η Τουρκία;

«Κοιτάξτε. Αναφορικά με τη διπλωματία των σεισμών να σημειώσω τα εξής: και με τους δύο σεισμούς προβλήθηκε η ανθρώπινη διάσταση παραμερίζοντας προσωρινά την πολιτική. Δεν υπήρξε επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών, απλώς μία άμβλυνση της οξείας ρητορικής που υπήρχε τότε. Το ίδιο θα γίνει και σήμερα. Δεν θεωρώ ότι ο σεισμός ο φετινός θα αποτελέσει το εφαλτήριο για ένα διάλογο επίλυσης, ίσως, των διαφορών των δύο χωρών. Μακάρι να διαψευστώ...».

Ο Τούρκος πρόεδρος φαίνεται –τουλάχιστον σε εμάς που δεν ζούμε στην Τουρκία– να βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση μετά τους σεισμούς. Πιστεύετε ότι μπορεί ο σεισμός να τελειώσει την περίοδο του κ. Ερντογάν;

«Ναι μεν υπήρχε κριτική, και έντονη μάλιστα, για την ολιγωρία του κρατικού μηχανισμού, όμως ο μέσος Τούρκος πιστεύει ότι ο Ερντογάν είναι αυτή την στιγμή ο μοναδικός ηγέτης, ο οποίος θα βγάλει τη χώρα από τη δύσκολη κατάσταση. Το ενδιαφέρον είναι ότι τα κακώς κείμενα που προέκυψαν με το σεισμό ο κόσμος το πιστώνει στο κόμμα και στους υπουργούς, ενώ ο Ερντογάν, έστω και με μία μικρή δόση κριτικής, παραμένει στο απυρόβλητο».

Η αντιπολίτευση δεν έχει πείσει ακόμη, όπως φαίνεται. Γιατί πιστεύετε ότι ο κόσμος δεν στρέφεται προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης; Πού το αποδίδετε; Πιστεύετε ότι τελικά θα αναβληθούν οι εκλογές ή η Τουρκία είναι έτοιμη να τις πραγματοποιήσει;

«Το άρθρο 78 του τουρκικού Συντάγματος λέει ξεκάθαρα ότι αναβολή εκλογών γίνεται λόγω πολέμου και με απόφαση της βουλής. Ίσως να υπάρξει μία αναβολή 3-4 μηνών, λόγω των προβλημάτων που θα προκύψουν εξαιτίας των μεταβολών των εκλογέων στις πληγείσες περιοχές. Όσον αφορά την αντιπολίτευση, έχει δείξει μία εικόνα μη αποφασιστική και δείχνει να μην έχει πείσει τον κόσμο ότι είναι ικανή να διαχειριστεί την εξουσία. Έχουν συγκεντρωθεί 11 φορές και συζητάνε τι αρμοδιότητες θα έχει το κάθε κόμμα και σε ποιον τομέα, στην περίπτωση που ο υποψήφιος που θα προτείνουν, αν συμφωνήσουν σε από κοινού υποψήφιο, κερδίσει τις εκλογές. Αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στο μέσο Τούρκο, που θέλει να βλέπει έναν ηγέτη με πυγμή και αποφασιστικότητα. Επίσης, θα ήθελα να τονίσω το γεγονός πως αν παρατηρήσουμε τα 6 κόμματα πλην των κομμάτων της Ευτυχίας, Δημοκρατίας και Προόδου, Μέλλον, που προέρχονται από τον ισλαμικό χώρο, τα υπόλοιπα έχουν στελέχη που προέρχονται από τον ισλαμικό χώρο. Οπότε, και οι 6 λειτουργούν με βάση την ιδρυτική φιλοσοφία του κόμματος του Ερντογάν. Επίσης, ο σεισμός στην Τουρκία ανέδειξε την ανεπάρκεια των πολιτικών κομμάτων να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών. Οπότε, μετά τις εκλογές θα έχουμε την αποκαθήλωση του πολυκομματικού συστήματος και την ανάδειξη του διπόλου Ρεπουμπλικανοί – Δημοκρατικοί, με βάση το αμερικανικό μοντέλο».

Πόσο άλλαξε η Τουρκία στα 20 χρόνια της κυριαρχίας του κ. Ερντογάν;

«Έχουν αλλάξει πάρα πολλά τα 20 χρόνια διακυβέρνησης. Θα ήθελα να αναφέρω το παράδειγμα της θρησκείας. Το Ισλάμ που ήταν στον ιδιωτικό βίο, λόγω της γαλλικής εκδοχής της κοσμικότητας, το "laicite", επί Ερντογάν μεταπήδησε στη δημόσια σφαίρα, και ερχόμενο σε επαφή με το προτεσταντικό πνεύμα του καπιταλισμού, μπήκε σε μία διαδικασία εκκοσμίκευσης ή προτεσταντοποίησης, όπως το αναφέρω στις μελέτες μου. Ένα Ισλάμ κοινωνικοποιημένο, ένα Ισλάμ που ήδη μιλάει τη γλώσσα της κοινωνίας, και όσο αλλάζει η κοινωνία, θα συμπορεύεται. Η μαντίλα, που τη δεκαετία του ‘90 αποτελούσε πολιτικό σύμβολο του ισλαμικού κινήματος, επί Ερντογάν αποτελεί, πλέον, φορέα προόδου».