Λέσβος: Χρώματα, ηλιοβασιλέματα με άρωμα γλυκάνισου

«Πουθενά σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, ο ήλιος και η Σελήνη δεν συμβασιλεύουν τόσο αρμονικά, δεν μοιράζονται τόσο ακριβοδίκαια την ισχύ τους, όσο επάνω σ’ αυτό το κομμάτι της γης, που κάποτε, ποιος ξέρει, σε τι καιρούς απίθανους, ποιος Θεός, για να κάνει το κέφι του, έκοψε και φύσηξε μακριά, ίδιο πλατανόφυλλο καταμεσής του πελάγους»

Οδυσσέας Ελύτης

Και μπορεί ο μεγάλος ποιητής να έμεινε έκθαμβος από την ομορφιά και το μεγαλείο του τοπίου της Λέσβου, εγώ υποκλίθηκα στην ομορφιά της αρχιτεκτονικής της, με τα χωριά να σε κερδίζουν από την πρώτη στιγμή που πατάς το πόδι σου στο νησί με τη γραφικότητά τους, τους λιθόστρωτους δρόμους και τα πανέμορφα σπίτια.

Ακούγεται παράξενο αλλά όλη αυτή η ομορφιά που περιβάλλει το νησί είναι αποτέλεσμα ενός προϊστορικού χαοτικού γεγονότος. Η τρομερή έκρηξη του ηφαιστείου, που πλημμύρισε με λάβα το νησί και άλλαξε δραματικά τη μορφολογία του, δημιούργησε όλη τη φυσική αφθονία που κάνει τον τόπο αυτό να ξεχωρίζει, πολύ πριν εμφανιστεί στο προσκήνιο ο άνθρωπος. Πέντε θερμές ιαματικές πηγές, το ηφαιστειακό τοπίο με το απολιθωμένο δάσος της δυτικής πλευράς και η εύφορη νοτιοανατολική ακτή φτιάχνουν τη Λέσβο των δύο εικόνων.

Η Λέσβος των χρωμάτων και των αντιθέσεων. Ένας καταπράσινος επίγειος παράδεισος, με απέραντους ελαιώνες που δίνουν από τα καλύτερα ελαιόλαδα της Ελλάδας, με ντόπια κρέατα υψηλής ποιότητας, με φημισμένα τυριά όπως το λαδοτύρι ή κεφαλάκι, με μυρωδάτο θυμαρίσιο μέλι και φυσικά τις περίφημες σαρδέλλες Καλλονής. Τόπος ευλογημένος, που προσφέρει στον επισκέπτη ένα αξέχαστο γευστικό ταξίδι και μοναδικούς γαστρονομικούς συνδυασμούς.

Μια ομάδα δημοσιογράφων είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε το τρίτο μεγαλύτερο σε έκταση νησί της χώρας μας. Ένα κάλεσμα από τον περιφερειάρχη Β. Αιγαίου Κώστα Μουτζούρη, ήταν αρκετό για να δούμε από κοντά όσα δεν μπορούν να τυπωθούν… με λέξεις σε βιβλία.

Πρώτη μέρα με μια μικρή βόλτα στη Μυτιλήνη, που χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των αρχοντικών της που συνδυάζουν την κλασσική ελληνική αρχιτεκτονική με στοιχεία της ευρωπαϊκής. Αρχοντικά με λιακωτά, σκάλες μαρμάρινες, παραθύρια που βλέπουν στην ανατολή, φέρουν πάνω τους στοιχεία μπαρόκ, νεογοτθικά, μπελ επόκ, αναγεννησιακά, νεοκλασικά. Στην προκυμαία της Μυτιλήνης ξεχωρίζουν ο Άγιος Θεράποντας, Αναγεννησιακού ρυθμού, με το μεγαλοπρεπή μπαρόκ τρούλο του, το νεογοτθικού ρυθμού καμπαναριό της Μητροπόλεως, ύψους 33 μέτρων, το πρώην ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετάνια», οι Κολώνες, η Οθωμανική Τράπεζα, το Παλαιό Λιμεναρχείο, το κτίριο της Περιφέρειας και το Παλαιό Δημαρχείο.

Στα περισσότερα χωριά της λεσβιακής υπαίθρου διατηρείται το λιτό αρχιτεκτονικό ύφος, με σπίτια λιθόκτιστα και κεραμοσκεπή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αμφιθεατρικός οικισμός του Μολύβου, με τα σπίτια του φτιαγμένα από πέτρα και ξύλο, πολλά εκ των οποίων χρονολογούνται από τον 18ο αιώνα. Το κάστρο της Μυτιλήνης δεσπόζει στην κορυφή πευκόφυτου λοφίσκου, κοντά στο λιμάνι της Μυτιλήνης και είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Θεμελιώθηκε κατά την περίοδο του Ιουστινιανού πάνω στα ερείπια ενός ακόμα παλαιότερου οχυρού.

Ιερά Μονή Ταξιάρχη στο Μανταμάδο

Πρώτη στάση για προσκύνημα ήταν στο Μανταμάδο, όπου εκεί βρίσκεται η Ιερά Μονή του Ταξιάρχη, ο προστάτης Άγιος όλου του νησιού, με τη μοναδική ανάγλυφη εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Ο θρύλος λέει ότι το πρόσωπο του Μιχαήλ κοκκινίζει ή γίνεται πιο σκούρο ανάλογα με τη διάθεση που του δημιουργεί ο πιστός που πάει να προσκυνήσει. Θέλω να πιστεύω πως κοκκίνησε όταν με αντίκρισε…

Λίγο πιο κάτω, στην πλατεία καθίσαμε για έναν καφέ και τους ξακουστούς λουκουμάδες της περιοχής με τις διαφορετικές γεύσεις.

Επόμενη στάση μας στο Μανταμάδο στον κ. Στέλιο Σταμάτη που ασχολείται με την αγγειοπλαστική. Όπως ο πατέρας του, ο παππούς του και πάει λέγοντας… Ο κ. Σταμάτης είναι από τους λίγους που έχουν απομείνει για να διδάξουν την σπάνια τέχνη των χειροποίητων κεραμικών. Εκείνος θα δώσει σχήμα στον υγρό πηλό κι αργότερα, η σύζυγός του η κυρία Ειρήνη θα διακοσμήσει τα μπολ, τα βάζα, τα πιάτα, τα δοχεία με χρώματα και σχέδια.

Το μεσημέρι φτάσαμε στην Σκάλα Καλλονής, όπου μας επιφύλασσαν ένα τραπέζι γεμάτο με θαλασσινά εδέσματα. Οι γυναίκες στην κουζίνα μας είπαν πως προσφέρουν στους επισκέπτες τους ό,τι θα έφτιαχναν και για το σπιτικό τους, με συνταγές από τις γιαγιάδες τους, όπως τα χτένια με ρύζι.

Ηλιοβασίλεμα στην Πέτρα και τα σοκάκια στον Μόλυβο

Η ώρα περνούσε και κανείς μας δεν μπορούσε να κάνει κάτι να σταματήσει το χρόνο, σ’ αυτή τη μαγεία που ζούσαμε. Όμως το ονειρικό ηλιοβασίλεμα που απολαύσαμε στην Πέτρα άξιζε για να κάνει τους δείκτες του ρολογιού να κυλούν γρήγορα. Το σούρουπο μας βρήκε στο Μόλυβο όπου περπατήσαμε μέσα στα καλντερίμια του και δε χόρταινε το μάτι μας την ομορφιά αυτού του υπέροχου τόπου.

Στο εστιατόριο «Μαϊστράλι» μας περίμενε ένα πλούσιο δείπνο. Εκεί ο περιφερειάρχης μας αποκάλυψε πως “Η Λέσβος δεν είναι εξαρτημένη από τον τουρισμό. Υπάρχει γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία... 200.000.000 είναι το εισόδημα μόνο από τα γάλα, ενώ το νησί διαθέτει 21 μεγάλα τυροκομεία”.

Ροζ φλαμίνγκο

Την επομένη το πρωί, ζήσαμε μια αξέχαστη εμπειρία, αυτή που κάνουν χρόνια τώρα οι παρατηρητές πουλιών που καταφθάνουν κάθε χρόνο στο νησί για να καταγράψουν τη ζωή σπάνιων πτηνών όπως των φλαμίνγκο (Phoenicopterus ruber), των αλκυόνων (Alcedo attlis) και των πελαργών (Ciconia Ciconia & Ciconia nigra) στους σπάνιους υδροβιότοπους και στις Αλικές του Κόλπου της Καλλονής.

Ανεβαίνουμε στο παρατηρητήριο και χαζεύουμε, μέσα από τα κιάλια, τα ροζ φλαμίνγκο. Όπως μας είπε η κ. Ελένη Γαληνού, Δρ. Περιβαλλοντολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, το νησί έχει 333 ντόπια είδη πουλιών, ενώ ολόκληρη η Ελλάδα 458!

Στη Λέσβο υπάρχει και εντυπωσιακή ποικιλία φυτών όπως τις σπάνιες ορχιδέες, βελανιδιές, αγριοφυστικιές, άγριες τριανταφυλλιές, καρυδιές, αμυγδαλιές καθώς και μια τεράστια ποικιλία βοτάνων όπως μέλισσα, μέντα, φασκόμηλο και γλυκάνισο αλλά και το ροδόδενδρο (Rhododendron luteum), το οποίο δεν φύεται πουθενά αλλού στην Ελλάδα.

Η επίσκεψη στη σπηλιά του Θεόφιλου λίγο πριν την Αγιάσο, εκεί όπου έμενε και ζωγράφιζε τα έργα του, ήταν μια πραγματική εμπειρία. Μπαίνουμε μέσα στην υγρή σπηλιά όπου ζούσε κάποτε ο λαϊκός καλλιτέχνης. Στους τοίχους του διακρίνονται ακόμα ζωγραφιές του.

Αγιάσος: Ένα παραμυθένιο χωριό

Σειρά έχει η Αγιάσος. Το χωριό που δεν θες να εγκαταλείψεις. Που μένει για πάντα στην καρδιά σου. Οι γυναίκες μας υποδέχτηκαν με το μυρωδάτο καϊνάρι, ένα ρόφημα από κανέλα και άλλα ντόπια βότανα, πίτες φτιαγμένες από 35 στρώσεις φύλλων, γκουζλεμέδες γεμισμένα με τυρί, ομελέτα από άγρια σπαράγγια και το ντόπιο χυμό αρώνια που κατασκευάζει ο Μίλτος Ρεπάνης από το φυτό αρώνια που καλλιεργείται στη Λέσβο.

Στην Πλατεία της Αγιάσου δεσπόζει ο ναός της Kοίμησης της Θεοτόκου με τη μοναδική εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσης, καθώς και μια σημαντική συλλογή εκκλησιαστικών χειρόγραφων και σκευών. Στο προαύλιο της εκκλησίας υπάρχει ένα δένδρο που δεν γνωρίζει κανείς τα χρόνια του αλλά έχει σκεπάσει με τα κλαδιά του όλη την Πλατεία.

Επισκεφτήκαμε και το Αναγνωστήριο της Αγιάσου, όπου φυλάσσονται χειρόγραφα και φωτογραφίες. Εκεί συναντήσαμε τον κ. Κώστα Ζαφειρίου γνωστό και ως «Καζίνο» ο οποίος παίζει και διδάσκει σαντούρι. Ο κ. Κωνσταντίνος Ζαφειρίου, παίζει σαντούρι από 7 χρονών. Κάποτε το κουβαλούσε στα πανηγύρια. Τώρα μεταλαμπαδεύει τη γνώση του στα παιδιά.

Αμέσως μετά επισκεφτήκαμε τα Βατερά, μια από τις ομορφότερες παραλίες της Λέσβου, εδώ όπου έχουν μετακομίσει όλοι οι κάτοικοι του χωριού Βρίσα που ισοπεδώθηκε το 2017 από το σεισμό 6,3 Ρίχτερ.

Κάναμε και μια στάση στις θερμές πηγές Θέρμης, μία από τις 9 θερμές πηγές που βρίσκονται σε λειτουργία στο νησί.

Μετά από μια υπέροχη περιήγηση, το βράδυ καταλήξαμε στην φάρμα Γρηγοριάδη και στο εστιατόριο του «Η Εδέμ του Μπέη», με μενού αγριογούρουνο στιφάδο, τραγανό αρνάκι γεμιστό και πολλούς άλλους μεζέδες που η πρώτη ύλη έχει καλλιεργηθεί στην φάρμα.

Σίγρι: Το απολιθωμένο δάσος

Την επομένη το πρωί, προορισμός μας είναι το Σίγρι και το απολιθωμένο δάσος. Το Μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους είναι μοντέρνο και τα απολιθωμένα δένδρα πραγματικά εντυπωσιάζουν τον κάθε επισκέπτη. Ως μοναδικό δασικό οικοσύστημα, ανακηρύχθηκε «Παγκόσμιο Γεωπάρκο Unesco» που καλύπτει μία έκταση 15.000 εκταρίων. Η περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα ανοιχτό παράθυρο στην γεωιστορική εξέλιξη του Αιγαίου τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια.

Μετά το Σίγρι ο επόμενος σταθμός μας είναι η πιο γνωστή και πιο δημοφιλής παραλία του νησιού, η Ερεσός, η γενέτειρα της ποιήτριας Σαπφούς. Το καλοκαίρι γεμίζει από τουρίστες ενώ τα όποια καταλύματα, τα μπαρ και τα εστιατόρια είναι σε πλήρη ανάπτυξη. Εδώ οι ψαροταβέρνες έχουν ολόφρεσκα ψάρια, καταπληκτικούς τοπικούς μεζέδες, και βέβαια το ντόπιο ποτό τους το ούζο.

Φεύγοντας κάνουμε μια στάση στο Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Γυναικών Μεσοτόπου. Είναι εντυπωσιακό πως οι γυναίκες του χωριού κατάφεραν να δημιουργήσουν μια επιχειρηματική δραστηριότητα που μπορεί και απασχολεί ένα μεγάλο αριθμό γυναικών και παράλληλα να συντηρεί την παράδοση με τα προϊόντα που πωλούν στο εκθετήριο τους. Τραχανάς, χάχλες, ζυμαρικά από διάφορα λαχανικά, αμυγδαλωτά, σιροπιαστά, ηδύποτα, από καρπούς του συλλέγουν οι ίδιες, γλυκά κουταλιού, μέλι, και τυροκομικά προϊόντα.

Το βράδυ καταλήξαμε και πάλι στη Μυτιλήνη για να απολαύσουμε την βραδινή μας έξοδο στα Λαδάδικα. Εστιατόρια και μπαρ, το ένα δίπλα στο άλλο.

Ούζο Μυτιλήνης

Ίσως η πιο χαρακτηριστική μυρωδιά του νησιού, εκτός από τη θάλασσα, είναι αυτή του γλυκάνισου από το ούζο του. Η Λέσβος, με πλούσια ηλιοφάνεια και έξοχη ποικιλία γλυκάνισου και άλλων αρωματικών φυτών ήταν φυσικό να γεννήσει και να εντάξει στην παράδοσή της, εδώ και αιώνες, την παραγωγή ούζου.

Την τελευταία ημέρα επισκεφτήκαμε τις εγκαταστάσεις του «Ούζου Πλωμαρίου Ισίδωρα Αρβανίτη». Πρώτη ύλη ο γλυκάνισος, το αλάτι, η μαστίχα αλλά και κάποια ακόμα μπαχαρικά που για χρόνια κρατούν μυστικό και δεν αποκαλύπτουν την συνταγή τους.

Μας δείχνουν πώς να πιούμε σωστά το ούζο. Πρώτα το ούζο, μετά λίγο δροσερό νερό και τέλος ο πάγος αν το θέλουμε πιο παγωμένο. Συνοδεύεται με μεζέδες από τοπικά προϊόντα, ντοματίνια, ελιές, τυριά διάφορα, σαρδέλα και παξιμάδια.

Δεν θα μπορούσαμε να μην επισκεφτούμε και το λιμάνι του Πλωμαρίου. Υπήρξε ένα σημαντικό λιμάνι τον 18ο και 19ο αιώνα με αρκετό πλούτο. Το μαρτυρούν τα κτήρια του που είναι πανέμορφα, κτισμένα στα καλντερίμια, αλλά εμφανώς εγκαταλειμμένα. Τώρα ξαναγίνεται μια προσπάθεια με ιδιωτική πρωτοβουλία να βρει και πάλι την ζωή που είχε κάποτε.

Η Λέσβος δεν είναι ο τόπος του γρήγορου επισκέπτη που αναζητά το μύθο της ξέφρενης νυχτερινής ζωής και της βιαστικής περιήγησης για μερικά πρόχειρα κλικ στη φωτογραφική μηχανή του. Η Λέσβος έχει πλούσιο φυσικό περιβάλλον, μοναδικά τοπικά προϊόντα, στενή επαφή με τις τέχνες, τα γράμματα και τη λαϊκή παράδοση. Ο λογοτέχνης Ασημάκης Πανσέληνος, γέννημα θρέμμα της Λέσβου, το είχε γράψει με τον δικό του, γλαφυρό τρόπο: «Εδώ αναβλύζει η κρυφή πηγή που θρέφει το πνεύμα της μητέρας Ελλάδας». Ο ταξιδιώτης που θα σκύψει για να δροσιστεί σ’ αυτή την πηγή θα καταλάβει ότι η Λέσβος δεν είναι μόνο μεγάλη σε έκταση.

Είναι μεγάλη σε όλα!

Υ.Γ. Πολλοί αποκαλούν το νησί Μυτιλήνη, αγνοώντας ότι η ονομασία του είναι Λέσβος. Μυτιλήνη είναι η πρωτεύουσα του νησιού!