Ο αρχιμουσικός που πέθανε με την μπαγκέτα στο χέρι…

Τέτοιες μέρες, στις 2-11-1960, ο μέγας μουσικός Δημήτρης Μητρόπουλος έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 64 ετών. Είχε γεννηθεί την 1η Μαρτίου 1896, τότε που η Αθήνα ετοιμαζόταν για τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Ο πατέρας του ήταν έμπορος στην οδό Αιόλου και ήθελε να τον δει αξιωματικό του Ναυτικού, αλλά εκείνος είχε ιδιαίτερες τάσεις στη Μουσική, και κυρίως τη Θρησκεία, ίσως γιατί ο παππούς του ήταν ιερέας και ο θείος του Ιερόθεος αρχιμανδρίτης, που έγινε και μητροπολίτης Πατρών.

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μαέστρους που ανέδειξε η Ελλάδα. Διέπρεψε στο εξωτερικό και το τέλος του ήλθε πάνω στη σκηνή από εγκεφαλικό, με την μπαγκέτα να πέφτει από τα χέρια , στην Σκάλα του Μιλάνου. Πολύπλευρο ταλέντο, με εξαιρετικές ικανότητες, διηύθυνε πάνω από 2.000 συναυλίες, εργαζόταν εξαντλητικά, δοσμένος στη Μουσική με ακούραστο πάθος, ζώντας συχνά μοναχική και λιτή ζωή. Από μικρός γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, αλλά η σκέψη του στρεφόταν στο μοναχικό βίο, να μονάσει στο Άγιον Όρος. Στην πορεία άλλαξε γνώμη όταν φάνηκε το ταλέντο του. και με τη σύνθεση του μελοδράματος «Βεατρίκη» έτυχε επαίνου από τον περίφημο Γάλλο μουσικοσυνθέτη Σεν Σανς. Το 1918 περάτωσε με άριστα τις σπουδές του στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. και στα 30 του ανέλαβε διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών. Ταξίδεψε στο εξωτερικό, απέκτησε μεγάλη φήμη και γίνεται θρύλος και μάγος της μπαγκέτας. Το 1936 διευθύνει την Ορχήστρα της Βοστώνης, το 1939 γίνεται διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας Μινεάπολης για 10 χρόνια, ενώ το 1949 αναλαμβάνει διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Ήταν γενναιόδωρος, υποστήριζε υλικά και ηθικά αδυνάτους και τους μουσικούς των ορχηστρών του, επικρίθηκε για σκόπιμη ανοχή σε φαινόμενα απειθαρχίας, αλλά και για την εμμονή του σε σύγχρονο ρεπερτόριο, και μοιραία όλα αυτά τον οδήγησαν στη βεβιασμένη αντικατάστασή του από τον Λέοναρντ Μπερστάιν…

Ο Μητρόπουλος, που τιμήθηκε με το Ελληνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, και ήταν επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, εκτός από κορυφαίος εκτελεστής ήταν και σπουδαίος συνθέτης. Έγραψε μουσική για την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, διασκευές έργων Μπαχ και Μπετόβεν, σονάτα, μουσική Δωματίου και τραγούδια σε στίχους Παλαμά, Σικελιανού, Καβάφη, Ρισπέν κ.ά. Ήταν φίλος με τον Προκόφιεφ και τον νεαρό ανερχόμενο αστέρα Ντμίτρι Σοστακόβιτς, τον οποίο γνώρισε στο Λένινγκραντ το 1934, με διερμηνέα τον δικό μας Οδυσσέα Δημητριάδη, που διέπρεψε και αυτός ως αρχιμουσικός.

Το τραγικό του τέλος ήλθε αναπάντεχα στις 10.35 το πρωί, της 2ας Νοεμβρίου 1960, ενώ διηύθυνε στη Σκάλα του Μιλάνου την Ορχήστρα, στις πρόβες της Τρίτης Συμφωνίας του Γκούσταβ Μάλερ. Είχε έλθει την προηγούμενη μέρα από τη Γερμανία, και μόλις μπήκε στην αίθουσα, δέχτηκε τις ευχές των μελών της Ορχήστρας για καλυτέρευση της υγείας του, λέγοντάς τους: «Ο άνθρωπος όταν γεράσει, μοιάζει με παλιό αυτοκίνητο που για να λειτουργήσει, χρειάζεται συχνές επισκευές». Αμέσως μετά άρχισαν οι πρόβες. Στις πρώτες νότες το πρόσωπό του άρχισε να χλομιάζει, πέφτει από τα χέρια του η μπαγκέτα στο δάπεδο, και χωρίς να αρθρώσει λέξη σωριάζεται μπροστά στη βιόλα, με τα έκπληκτα βλέμματα όλων να καρφώνονται πάνω του. Ο θάνατός του από εγκεφαλικό επεισόδιο ήταν ακαριαίος, πριν συμπληρώσει τα 64 χρόνια του, σφιχταγκαλιασμένος με τη μούσα που τόσο λάμπρυνε για πολλά χρόνια. Η θλίψη και η συγκίνηση που επικράτησαν στους παρισταμένους, απλώθηκε αμέσως σε όλο τον κόσμο…

Στο χωριό μου, τα Κομνηνά Ξάνθης, ο γραμματέας της κοινότητας Πανίκας Κεβεντζίδης έβγαλε το κοινοτικό ραδιόφωνο στο παράθυρο, όπως έκανε κάθε απόγευμα Κυριακής, για να ακούσουμε καμιά εβδομηνταριά μεγάλοι και παιδάκια στην πλατεία, ποδόσφαιρο. Και ενώ ο εκφωνητής Νίκος Φώσκολος μετέδιδε τον αγώνα ΑΕΚ – Απόλλων Αθηνών (1-0), ξαφνικά τον ακούμε να λέει: «Και τώρα θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή, εις μνήμην του αρχιμουσικού Δημητρίου Μητροπούλου, που εξέπνευσε σήμερον την πρωίαν…». Από τότε κατεγράφη με δέος το όνομά του στη μνήμη μου…

Από την Αθήνα, ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως Παν. Κανελλόπουλος έστειλε ντακότα της ΕΒΑ στο Μιλάνο, που μετέφερε στην Αθήνα τη λήκυθο της τέφρας του (η αποτέφρωση της σορού του ήταν επιθυμία του ιδίου στη διαθήκη του, όπως είχε συμβεί και με τη Μαρία Κάλλας). Μεταφέρθηκε στο κατάμεστο Ηρώδειο. όπου η Κρατική Ορχήστρα έπαιξε χωρίς μαέστρο το πένθιμο εμβατήριο από την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν, και στη συνέχεια η λήκυθος τοποθετήθηκε στο Ωδείο Αθηνών.

Αθήνα 1928, ο Μητρόπουλος πίσω από τον καθήμενο Μανώλη Καλομοίρη και τους Μ. Βάρβογλη (αριστερά) και Αιμ. Ριάδη

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»