Το «πραξικόπημα της πιτζάμας» από αμετανόητους χουντικούς

Του Δημήτρη Θ. Αλεξόπουλου

Ήταν η τελευταία εβδομάδα του Φεβρουαρίου του 1975, ακριβώς πριν από 50 χρόνια, όταν έγινε η τελευταία –επίσημα καταγεγραμμένη– απόπειρα πραξικοπήματος για ανατροπή του πολιτεύματος. Η χούντα του 1967 είχε καταρρεύσει μόλις προ 8 μηνών (Ιούλιος 1974), οι Τούρκοι είχαν εισβάλει στην Κύπρο και στην Αθήνα ήταν σε πλήρη εξέλιξη η ποινική δίωξη των συνταγματαρχών, με τη νεοπαγή Γ’ Ελληνική Δημοκρατία να κάνει τα πρώτα της βήματα…

Το «πραξικόπημα της πιτζάμας», όπως έμεινε στη νεότερη Πολιτική Ιστορία, οφείλει το όνομά του στον αείμνηστο Ευάγγελο Αβέρωφ- Τοσίτσα, πρώην πρόεδρο της Ν.Δ. και τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας. Το χαρακτήρισε έτσι, επειδή οι κινούμενοι αξιωματικοί συνελήφθησαν τη νύχτα της 23ης προς 24η Φεβρουαρίου φορώντας τις πιζάμες τους, ευτυχώς πριν προλάβουν να κινηθούν. Ήταν μεσαίοι και κατώτεροι αξιωματικοί, πιστοί στο καθεστώς Ιωαννίδη (Νοέμβριος 1973-Ιούλιος 1974), στο οπερετικό εκείνο «στρατιωτικό» καθεστώς που επί των ημερών του η Ελλάς έχασε την Κύπρο και οι στρατιωτικοί κυβερνώντες δεν ήταν σε θέση να οργανώσουν ούτε μία επιστράτευση! Η ομάδα εκείνη των επίορκων στρατιωτικών χαρακτηρίστηκε και έμεινε στην Ιστορία, ως «σταγονίδια».
Οι κινήσεις και επαφές των στρατιωτικών έγιναν αντιληπτές από τον τότε διευθυντή του Τμήματος Ασφαλείας της Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ, σημερινή ΕΥΠ), ταγματάρχη Ιωάννη Αλεξάκη. Ήταν ο άνθρωπος που ήξερε όσο κανείς άλλος την ανθρωπογεωγραφία στο Στράτευμα, καθώς μετά τη Μεταπολίτευση τον Ιούλιο του 1974 υπήρξε ο διαχειριστής των περιβόητων αρχείων της ΕΣΑ, έχοντας έτσι πλήρη εικόνα του ποιος στρατιωτικός ανήκε σε ποιον. Τον δε Αλεξάκη ενημέρωσε για τις κινήσεις των στασιαστών ένας από τους πολλούς έμπιστούς του που είχαν τοποθετηθεί σε νευραλγικές μονάδες του στρατεύματος, ο συνταγματάρχης Φάνης, ο οποίος είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη των συνωμοτών και συμμετείχε σε μυστικές συσκέψεις. Ο Αλεξάκης λοιπόν, πρώτος ενημέρωσε τον Αβέρωφ, ότι επίδοξοι στασιαστές είχαν σκοπό να ανατρέψουν την κυβέρνηση, να επανέλθει η Ελλάδα στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, να
απελευθερωθούν οι Απριλιανοί. Η κατάληψη του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων, η απομόνωση του αεροπορικού στρατηγείου της Λάρισας (28 ΑΤΑΔ), η κατάληψη του στρατηγείου της Στρατιάς στη Λάρισα και ο παραμερισμός των διοικητών σε κάποιες νευραλγικές στρατιωτικές μονάδες, αποτελούσαν μέρος του σχεδίου. Κεντρικό πρόσωπο μεταξύ των στασιαστών, που κατείχε το ρόλο του συντονιστή ο έμπιστος του δικτάτορα Ιωαννίδη, εκ Χανίων ταγματάρχης των Καταδρομών Παρασκευάς Μπόλαρης. Ήταν ο αξιωματικός που πριν από λίγα χρόνια, τον Νοέμβριο του 1973, είχε συλλάβει τον Γεώργιο Παπαδόπουλο για λογαριασμό του Ιωαννίδη.

Ακαριαία αντίδραση

Η αντίδραση της κυβέρνησης Καραμανλή υπήρξε ακαριαία. Οι συνωμοτούντες συλλαμβάνονταν τη νύχτα της 23ης προς 24 Φεβρουαρίου, οι περισσότεροι φορώντας τις πιτζάμες τους, αφού, στην κυριολεξία, η Αστυνομία Πόλεων και η ΕΣΑ τούς σήκωναν με το ζόρι από τα κρεβάτια τους. Από τους 37
συλληφθέντες εκείνη την νύχτα, 21 οδηγήθηκαν στη Στρατιωτική Δικαιοσύνη και καταδικάστηκαν, ενώ περίπου 200 αξιωματικοί αποτάχθηκαν ως ύποπτοι από το Στράτευμα, χωρίς δεύτερη σκέψη. Την επομένη μέρα το απόγευμα η χώρα άκουγε άναυδη τον εκφωνητή της τότε ΕΙΡΤ και ΥΕΝΕΔ, σε εθνικό δίκτυο, να ανακοινώνει: «Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Καραμανλής διέταξε μερικήν επιφυλακήν, λόγω του ότι ορισμένοι αμετανόητοι αξιωματικοί, συνδεόμενοι με τους υποδίκους του δικτατορικού καθεστώτος, εκινούντο συνωμοτικώς. Η κατάστασις τελεί υπό τον πλήρη έλεγχον της κυβερνήσεως και καθ’ όλην την χώραν επικρατεί απόλυτος τάξις και ασφάλεια». Το βράδυ της ίδιας ημέρας, όταν είχαν ολοκληρωθεί οι συλλήψεις, ακολούθησε δεύτερο ανακοινωθέν: «Κατόπιν συγκεκριμένων πληροφοριών περί συνωμοτικών κινήσεων ελαχίστων αξιωματικών, απεφασίσθη η λήψις μερικών εκτάκτων μέτρων. Μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η επιφυλακή των φρουρών του Λεκανοπεδίου Αττικής. Βεβαιούται κατηγορηματικώς ότι πρόκειται περί ανοήτων κινήσεων, ελαχίστων
αμετανοήτων, συνδεόμενων με τους πρωτεργάτας της δικτατορίας. Εις τα πλαίσια της αποκατασταθείσης δημοκρατικής ομαλότητος, ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Καραμανλής και η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, λαμβάνουν και θα λάβουν τα ενδεικνυόμενα προληπτικά μέτρα, αποφασισμένοι να πατάξουν αμειλίκτως οιονδήποτε παρεκκλίνει από την οδόν του καθήκοντος και της Τιμής». Πριν δύσει ο ήλιος εκείνης της ημέρας, άπαντες είχαν συλληφθεί, ενώ από την επομένη ξεκινούσε η μεγαλύτερη «κάθαρση» από τα χουντικά σταγονίδια. Για ημέρες το «πραξικόπημα της πιτζάμας» κυριαρχούσε στα πρωτοσέλιδα όλων των εφημερίδων, και ασφαλώς στη «Βραδυνή». (Βλ. παραπλεύρως).

Ο ρόλος του Αλεξάκη

Η συμβολή του ταγματάρχη Ιωάννη Αλεξάκη υπήρξε καθοριστική και δεν είναι τυχαίο που δύο ιστορικές φυσιογνωμίες της νεότερης Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας, Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας Παπανδρέου, τον εμπιστεύτηκαν για διευθυντή Ασφαλείας της ΚΥΠ σε δύο διαφορετικούς χρόνους (1974-77 και 1981-86). Δυστυχώς, στη δεύτερη θητεία του, επί ΠΑΣΟΚ, λόγω του βαθμού εμπιστοσύνης που του επέδειξε ο Παπανδρέου (τον ενημέρωνε ακόμα και στις διακοπές του στην Ελούντα ή τον «Αστέρα» Βουλιαγμένης), προκάλεσε δυσμενή δημοσιεύματα από τις παραταξιακές εφημερίδες της Ν.Δ. Η «Βραδυνή» τον κατηγόρησε ότι ενημέρωνε λανθασμένα τον Παπανδρέου για να προχωράει σε αποχωρήσεις στρατιωτικών που συμπαθούσαν τη Ν.Δ. Απάντησε η… «Αυριανή» επισημαίνοντας τον κίνδυνο ανατροπής του δημοκρατικού πολιτεύματος και το θράσος των νοσταλγών της επταετίας! Ήταν ασφαλώς η τελευταία και πιο ποταπή κατηγορία που θα μπορούσε να πει κανείς για τη «Βραδυνή» και την ιστορία της με τους δεδομένους αγώνες για τη Δημοκρατία, τις διώξεις στον εκδότη της και το κλείσιμο της εφημερίδας από τη χούντα. Όμως, τα πολιτικά πνεύματα της εποχής ήταν ιδιαίτερα τεταμένα. Αρκεί να αναλογισθεί ένας νεότερος αναγνώστης ότι όταν ανέλαβε το ΠΑΣΟΚ, το 1981, ο Παπανδρέου κράτησε και το υπουργείο Άμυνας, καθώς υπήρχε διάχυτη φημολογία ότι θα κινηθούν στρατιωτικοί προσκείμενοι στον Αβέρωφ για να ανατρέψουν την «Αλλαγή»!

Αναδημοσίευση από τη Βραδυνή της Κυριακής