Εφαρμογή στα κινητά: Σε «γδύνουν» και μένουν ατιμώρητοι

Αναδημοσίευση από την «Βραδυνή της Κυριακής»

Εκατομμύρια γυναίκες (αλλά και άνδρες) σε όλο τον κόσμο έχουν πέσει εν αγνοία τους θύματα εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης που παραποιούν φωτογραφίες τους και τους εμφανίζουν χωρίς ρούχα και εσώρουχα. Σύμφωνα με νομικούς, υπάρχει κενό νόμου, καθώς οι εφαρμογές είναι νόμιμες, άρα και η χρήση τους νόμιμη, τα πρόσωπα πραγματικά, αλλά τα σώματα εικονικά, ωστόσο η διακίνηση των παραποιημένων φωτογραφιών μπορεί να τιμωρηθεί ποινικά.

Πέντε μαθήτριες της Β’ Γυμνασίου και μία μαθήτρια της Β’ Λυκείου στη Ναύπακτο, είδαν στο Instagram, στο Telegram και στο Snapchat, να ανεβαίνουν γυμνές φωτογραφίες τους που ήταν μεν ψεύτικες, αλλά έμοιαζαν με αληθινές. Δύο συμμαθητές τους, μόλις 13 ετών, είχαν μπει στο Διαδίκτυο, και συγκεκριμένα στη σελίδα clothoff.io, είχαν ανοίξει λογαριασμό, είχαν ανεβάσει πραγματικές φωτογραφίες των κοριτσιών (μαζί και με τουλάχιστον 10 άλλων), και με το πάτημα ενός κουμπιού αφαίρεσαν τα ρούχα, όπως άλλωστε διαφημίζει η ιστοσελίδα. Στη συνέχεια, τις διακινούσαν σε συμμαθητές τους στο σχολείο.

Ένας μαθητής πληροφόρησε τα κορίτσια για την ύπαρξη των γυμνών φωτογραφιών τους, έγινε σάλος, ενημερώθηκε ο διευθυντής, ενημερώθηκε και η Αστυνομία, και, εν τέλει, σχηματίστηκε δικογραφία τόσο για τους δύο μαθητές όσο και για τους γονείς τους, μεταξύ άλλων για προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας, πορνογραφία ανηλίκων και παραμέληση εποπτείας ανηλίκου.

Όπως είπαν οι ανήλικοι, το έκαναν για πλάκα. Αυτό ήταν το δεύτερο περιστατικό που αποκαλύπτεται στην Ελλάδα, μέσα σε έξι μήνες. Τον περασμένο Μάιο, ένα 15χρονo αγόρι στον Ασπρόπυργο, είχε συλληφθεί όταν «έγδυσε» με διαφορετικό λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης δύο 12χρονες συμμαθήτριές του, διακινώντας και εκείνος τις φωτογραφίες.

Ο δικηγόρος Φοίβος Στρουγγάρης, όπως και άλλοι νομικοί δηλώνουν στη «Βραδυνή της Κυριακής» ότι δύσκολα θα σταθούν οι κατηγορίες στο δικαστήριο. Σύμφωνα με τον κ. Στρουγγάρη, το δικαστήριο και αρχικά οι εισαγγελέας και ανακριτής θα βρεθούν αντιμέτωποι με αρκετά νομικά ζητήματα προς ανάλυση, που αφορούν τα περί πραγματικής ή μη, κατοχής από τα ανήλικα παιδιά του συγκεκριμένου υλικού, που χαρακτηρίζεται ως υλικό παιδικής πορνογραφίας, αφού το εν λόγω θέμα αφορά σε εικονική απεικόνιση ανήλικης σε ηλεκτρονικό φορέα (διαδικτυακή σελίδα-app), με το σκεπτικό ότι η εν λόγω απεικόνιση είναι εν μέρει αληθινή ως προς το πρόσωπο και όχι το γυμνό κορμί της, και σαφώς δεν θα μπορούσε να προκαλέσει γενετήσια διέγερση παρά χιουμοριστική αποτύπωση εικονικής πραγματικότητας.

Οι δύο εφαρμογές που χρησιμοποίησαν οι μαθητές δεν είναι οι μόνες. Υπάρχουν δεκάδες παρόμοιες που βρίσκονται στο Διαδίκτυο, είτε νόμιμα είτε και παράνομα. Οι ΗΠΑ βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τα περισσότερα κλικ, και ακολουθούν η Ταϊλάνδη, η Ταϊβάν, η Γερμανία και η Κίνα. Το θέμα ήρθε πρώτη φορά στη δημοσιότητα το 2019, όταν υπήρξε το DeepNude, μία εφαρμογή που έσβηνε τα ρούχα σε φωτογραφίες γυναικών και τα αντικαθιστούσε με γυμνά σώματα. Η κατακραυγή που ακολούθησε, ανάγκασε τους δημιουργούς της εφαρμογής να την αποσύρουν εντός 24 ωρών και να δεσμευτούν ότι δεν θα λανσάρουν νέα έκδοση. Από τότε ακολούθησε πλήθος από άλλους.

«Το φαινόμενο, όπως δυστυχώς αναμενόταν, έκανε την εμφάνισή του και στην Ελλάδα, ύστερα από μία σειρά κρουσμάτων, ενώ η κοινή λογική δεν εξάγει θετικές προβλέψεις για τη συνέχεια και την επέκτασή του», αναφέρει ο κ. Στρουγγάρης. «Ο μέχρι ώρας περιορισμένος αριθμός των υποθέσεων που έχουν βρεθεί στο φως της δημοσιότητας αφορά κυρίως παιδιά, είτε ως θύματα είτε ως θύτες. Είναι ολοφάνερο ότι το επόμενο στάδιο θα είναι και η δημιουργία ψεύτικων-αναληθών βίντεο (deepfake), που ο δημιουργός θα θέτει το θύμα στη θέση του να επιδίδεται σε άσεμνες πράξεις ή άσεμνες φωτογραφικές αποτυπώσεις. Το γεγονός αυτό καθιστά το πρόβλημα εξαιρετικά σοβαρό καθότι επηρεάζει τις πλέον ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες, που η υγιής ψυχική ανάπτυξη και η προστασία της προσωπικότητας είναι ζητήματα αδιαπραγμάτευτα και, πλέον, μείζονος σημασίας».

Στις περιπτώσεις που ο θύτης είναι ένας ανήλικος ο δόλος ή η όποιας μορφής αμέλειά του πιθανόν να περιορίζονται σε συγκεκριμένους σκοπούς (να γελάσει με τους φίλους του ή να προσβάλει τη συμμαθήτριά του που τον απέρριψε). Στην περίπτωση όμως που ο θύτης είναι ενήλικας και έχει σαφείς γνώσεις χρήσεως της τεχνολογίας, τότε τίθεται το μέγιστο ζήτημα της προστασίας της προσωπικότητας όλων μας, αφού πολύ εύκολα, με τρία κλικ, θα μαυρίσουν η προσωπικότητα, η τιμή, η υπόληψη, η περιουσία και, πολλώ δε μάλλον, η ζωή ενός ανυποψίαστου θύματος.

«Είναι ευκόλως κατανοητό ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά και η ανάπτυξη νέων μορφών ή τρόπων του εγκλήματος μέσω αυτής, είναι τόσο καλπάζουσα και σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτη, που για οιοδήποτε έτερη επιστήμη αλλά και για το νόμο, είναι ανέφικτο να ακολουθήσει και να συμμορφωθεί με την ίδια ταχύτητα», εξηγεί ο κ. Στρουγγάρης και προσθέτει: «Παρόλα αυτά, θα πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι οι τελεσθείσες και αναφερόμενες ενέργειες αποτελούν ένα σύνολο αδικημάτων που συρρέουν, και όχι ένα και μόνο αδίκημα. Στην ελληνική έννομη τάξη αλλά και σε αλλοδαπές, δύναται, οι επί μέρους πράξεις που αποτελούν το σύνολο, να περιγράφονται και να χαρακτηρίζονται ποικιλοτρόπως. Βέβαιον είναι ότι καμία χώρα, προς το παρόν, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι διατηρεί επαρκές και ενημερωμένο νομικό πλαίσιο, που να δύναται adhoc να περιγράφει την αντικειμενική και την υποκειμενική υπόσταση σωρευτικά των ενεργειών αυτών που απαρτίζουν τις πράξεις συλλογής, επεξεργασίας, διαμοιρασμού τέτοιου είδους κατασκευασμένων φωτογραφιών και βίντεο, ώστε να λειτουργεί κατασταλτικά και αποτρεπτικά για τους υποψήφιους δράστες – χρήστες. Το νομικό αυτό κενό γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν προσεγγίσουμε το ζήτημα από την πλευρά των εφαρμογών αυτών που δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να δημιουργήσει τέτοιου είδους περιεχόμενο, αφού λειτουργούν με την ίδια λογική που μεταχειρίζονται οι υπέρμαχοι της χρήσεως των όπλων, δηλαδή: “το όπλο δεν σκοτώνει, αλλά ο άνθρωπος που τραβά τη σκανδάλη”».

Και εφαρμογές που… ντύνουν

Ο Πάπας Φραγκίσκος με μακρύ, λευκό, στιλάτο μπουφάν; Η φωτογραφία δεν άργησε να γίνει viral, μόνο που δεν ήταν αληθινή. Ήταν και αυτή δημιουργία εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης, με τη διαφορά ότι αντί να βγάζει ρούχα, βάζει… Τον τελευταίο καιρό ολοένα και πιο αληθοφανείς φωτογραφίες που είναι αποτέλεσμα τεχνητής νοημοσύνης κατακλύζουν το διαδίκτυο.

Για παράδειγμα, κυκλοφόρησαν τέτοιες –ψεύτικες– φωτογραφίες που έδειχναν τον Ντόναλντ Τραμπ να συλλαμβάνεται και άλλες του Βλαντιμίρ Πούτιν με στολή κρατούμενου, σε δίκη. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι η εμπλοκή ειδικά ανήλικων σε γυμνές ή και πορνογραφικές φωτογραφίες και βίντεο. Πρόσφατα, το FBI εξέδωσε προειδοποίηση αναφέροντας ότι απατεώνες λαμβάνουν φωτογραφίες και βίντεο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δημιουργήσουν «σεξουαλικού περιεχομένου» υλικό, που στη συνέχεια χρησιμοποιείται για τον εκβιασμό με σκοπό την αποκόμιση χρημάτων.

Σύμφωνα με το FBI, περιλαμβάνονται και ανήλικα παιδιά στις υποθέσεις που έγιναν γνωστές και …δεκάδες άλλες που βρίσκονται ακόμα υπό διερεύνηση στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό.

Νόμιμα στο Play Store και το App Store

Εκτός από τις εφαρμογές σε ιστοσελίδες, υπάρχουν αντίστοιχες ολοκληρωμένες εφαρμογές και στα δύο μεγάλα διαδικτυακά καταστήματα, το GooglePlayStore και το AppleStore. «Είναι καινούργιες και μέσω της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να γδύσουν οποιονδήποτε εικονίζεται σε οποιαδήποτε φωτογραφία», εξηγεί στη «ΒτΚ» ο Νίκος Βασιλάκος, ειδικός σε θέματα Τεχνολογίας και πρόεδρος της «InternetNow».

«Το μόνο που έχει να κάνει κάποιος είναι να πάρει μονάδες μέσω προπληρωμένης κάρτας, στη συνέχεια ανεβάζει τη φωτογραφία που επιθυμεί, και περνώντας το δάκτυλό του πάνω από τα ρούχα, αυτά αφαιρούνται», συμπληρώνει και τονίζει ότι, δυστυχώς, στη χώρα μας, όπως και σε άλλες χώρες του εξωτερικού, έγινε κατάχρηση από μαθητές δημοτικών και γυμνασίων.

«Δεν φτάνει που “έγδυσαν” τις συμμαθήτριές τους, αλλά διακινούσαν κιόλας τις φωτογραφίες ώσπου οι εικονιζόμενες έλαβαν γνώση», καταλήγει ο Νίκος Βασιλάκος, επισημαίνοντας ότι οι γονείς πρέπει να ενεργοποιήσουν το γονικό έλεγχο ώστε να απαιτείται κωδικός για τέτοιου είδους εφαρμογές.