Η Ελλάδα «γερνάει» επικίνδυνα

Το δημογραφικό αποτελεί, εδώ και πάρα
πολλά χρόνια, ένα ζήτημα που «απασχολεί» γενικώς και αορίστως την ελληνική
κοινωνία. Από καιρού εις καιρόν κάνει την εμφάνισή του στην επικαιρότητα,
κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και εν συνεχεία επιστρέφει στο ερμάριό του, μέχρι
να έρθει ξανά η ώρα και η στιγμή να δει φως της δημοσιότητας.

Το πρόβλημα με το συγκεκριμένο ζήτημα
είναι πως κανείς δε μοιάζει να το παίρνει στα σοβαρά ενώ άπαντες αρκούνται απλά
και μόνο στο να το αναπαράγουν. Αυτό που ακόμα αρνούμαστε, κατά πως φαίνεται,
να κατανοήσουμε ως χώρα είναι πως το δημογραφικό δεν είναι απλώς και μόνο κάτι
γενικό και αόριστο αλλά ένα ζήτημα πολύ σημαντικό, που έχει άμεση σχέση με την
καθημερινότητά μας ως λαός σε πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις.

Η μείωση των γεννήσεων στις χώρες του
δυτικού κόσμου και κατ’ επέκταση και στην Ελλάδα αποτελεί παράγωγο της
οικονομικής ευμάρειας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής που γνώρισε ο
πληθυσμός προ οικονομικής κρίσης. Η τελευταία έβαλε το δικό της λιθαράκι στο
πρόβλημα αυτό ενώ συνδυαστικά με τη μετανάστευση και το προσφυγικό το
διόγκωσαν.

Τρεις είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν
τον πληθυσμό μιας χώρας: α) οι γεννήσεις, β) οι θάνατοι και γ) η μετανάστευση.
Αυτοί οι παράγοντες μπορούν αλλιώς να χωριστούν σε δύο ισοζύγια, το «φυσικό» (γεννήσεις
– θάνατοι) και το «μεταναστευτικό» (εισροές – εκροές).

Παρατηρώντας
τα στοιχεία από το 1951 μέχρι και σήμερα ανακαλύπτουμε ότι μέχρι τα μέσα της
δεκαετίας του ’70 το ισοζύγιο ήταν θετικό, δηλαδή υπήρχαν περισσότερες
γεννήσεις παρά θάνατοι. Από εκείνο το σημείο και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας
του ’80 στο θετικό ισοζύγιο προστέθηκαν και οι μαζικές επιστροφές Ελλήνων μεταναστών
από χώρες του εξωτερικού. Τις επόμενες δύο δεκαετίες το ισοζύγιο έγινε
αρνητικό, καθώς οι γεννήσεις μειώθηκαν ενώ σταδιακά άρχισαν οι εισροές
μεταναστών, κυρίως από τις γειτονικές χώρες του βορρά.

Οι συνθήκες ζωής είναι αυτές, που όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, προκάλεσαν τη μείωση των γεννήσεων. Κάτω από την ομπρέλα του όρου «συνθήκες» περιλαμβάνονται πολλοί παράγοντες όπως η μείωση των γάμων, η αύξηση των διαζυγίων και η ανάδειξη νέων μορφών συμβίωσης, που δημιουργούν νέα οικογενειακά πρότυπα. Για παράδειγμα, ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών έχει αυξηθεί, κυρίως ως αποτέλεσμα της αύξησης των διαζυγίων και, δευτερευόντως, λόγω της αύξησης των εκτός γάμου γεννήσεων. Το δε φαινόμενο αφορά κυρίως τις γυναίκες. Ο αριθμός αυτών που μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους είναι πενταπλάσιος του αριθμού των αντρών. Οι εκτός γάμου γεννήσεις, αν και παραμένουν σε ένα χαμηλό για τα ευρωπαϊκά δεδομένα επίπεδο, έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί ως απόλυτο μέγεθος τα τελευταία 25 χρόνια. Έτσι ενώ το ποσοστό των εκτός γάμου γεννήσεων ήταν 2% το 1990, το 2017 άγγιξε το 9%. Ταυτόχρονα το μέσο μέγεθος της οικογένειας μειώνεται, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο αριθμός των οικογενειών χωρίς παιδιά.