Κίνδυνος η Αττική να γίνει Βαλένθια αν δεν θωρακιστεί

Αναδημοσίευση από τη Βραδυνή της Κυριακής

Ακραία καιρικά φαινόμενα, μπαζωμένα ρέματα, άναρχη δόμηση και κοίτες ποταμών που ενδέχεται να μην αντέξουν να απορροφήσουν το νερό σε περίπτωση έντονων βροχοπτώσεων, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα. Η τραγωδία στη Βαλένθια της Ισπανίας, που θρηνεί εκατοντάδες νεκρούς μετά τις φονικές πλημμύρες, χτυπάει «καμπανάκι» και για την Αττική…

Όσο εντείνονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες προειδοποιούν ότι υπάρχει ακραίος κίνδυνος να βιώσουμε και στην Ελλάδα φονικές καταστροφές που προκαλούνται από ξαφνικές πλημμύρες (flash floods)… Καθώς οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες φέρνουν «βίαιες» βροχοπτώσεις, με μεγάλο όγκο νερού να πέφτει σε μικρό χρονικό διάστημα και η ξηρασία αφαιρεί από το έδαφος την ικανότητα να απορροφά τα ύδατα, φαινόμενα όπως αυτό που είδαμε τις προηγούμενες ημέρες στη Βαλένθια, που πνίγηκε στη λάσπη, φαίνεται πως θα είναι ολοένα και συχνότερα, εντείνοντας την ανησυχία για το τι θα συμβεί σε μία τέτοια περίπτωση στην Αττική…

«Η πιθανότητα έντονων καιρικών φαινομένων, όπως αυτά της Ισπανίας, είναι πια πολύ μεγάλη, λόγω της κλιματικής κρίσης. Εναπόκειται στην τύχη για το πότε και πού ακριβώς θα συμβεί, σε ποια, δηλαδή, περιοχή της Αττικής. Δυστυχώς, στην παρούσα κατάσταση τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά δύσκολα, είτε έχουμε τεράστιο όγκο νερού σε δήμους πέριξ του Κηφισού, γιατί το πιο πιθανό είναι να μην αντέξει, είτε πέσουν σε καμένες περιοχές από τις πρόσφατες πυρκαγιές», λέει στην «ΒτΚ» ο πολύπειρος αυτοδιοικητικός Γιώργος Ιωακειμίδης, πρώην δήμαρχος Νίκαιας – Ρέντη και επικεφαλής της παράταξης «Αττικός Κύκλος Συνεργασίας και Εμπιστοσύνης» στην Περιφέρεια Αττικής.

«Εκρηκτικό μείγμα»

Με συνοικίες ολόκληρες να έχουν χτιστεί επάνω σε καμένα δάση, ενώ άλλοτε οι ρίζες των δέντρων συγκρατούσαν τα νερά, βιομηχανικές περιοχές να έχουν χωροθετηθεί επάνω σε ποτάμια, ρέματα και λεκάνες απορροής υδάτων, και φυσικές οδούς του νερού που σκεπάστηκαν με τσιμέντο για να περάσουν δρόμοι από πάνω τους, η κατάσταση στην Αττική προκαλεί έντονη ανησυχία. «Η Αττική ως αστικοποιημένη περιοχή έχει μεγαλύτερη τρωτότητα από τη Θεσσαλία, όπου είδαμε τι έγινε με τον “Ντάνιελ”. Δυστυχώς, ο σχεδιασμός της πόλης έγινε όπως γίνονται τα πάντα σε αυτήν τη χώρα: Xαοτικά. Ο καθένας έχτιζε όπου ήθελε, ποτάμια και ρέματα μπαζώθηκαν, και τώρα καλούμαστε όλες και όλοι να προστατευτούμε από το χάος που οι “ίδιοι” δημιουργήσαμε. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε τον άναρχο εγκιβωτισμό του Κηφισού, θα λέγαμε ότι προκαλείται ένα εκρηκτικό μείγμα επικινδυνότητας», αναφέρει ο κ. Ιωακειμίδης.

Μελέτη ΙΓΜΕ

Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), μόνο στο Λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν μπαζωθεί και γίνει τσιμέντο περισσότερα από 700 ποτάμια, ρέματα, χείμαρροι και ρυάκια, από τα οποία απέμειναν λιγότερα από 50, ενώ, ακόμα και κάποιες από τις κεντρικότερες οδούς της Αθήνας, όπως οι Μιχαλακοπούλου, Καλλιρρόης και Βασιλέως Κωνσταντίνου, ή περιοχές όπως ο Νέος Κόσμος, έχουν φτιαχτεί στη θέση ποταμού, και συγκεκριμένα του Ιλισού. Για να αποφύγουμε τα χειρότερα, το Κεντρικό Κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει «να συνεννοηθούν και να συνεργαστούν. Αυτό είναι το πρώτο και αναγκαίο βήμα. Να καταλάβουν τη σπουδαιότητα των στιγμών και να μην αρχίζουν να πετούν το μπαλάκι των ευθυνών ο ένας στον άλλον. Για να συμβεί όμως αυτό, η κυβέρνηση οφείλει άμεσα να αλλάξει το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Να ορίσει τις αρμοδιότητες και να αποσαφηνίσει τις ευθύνες του κάθε φορέα. Επίσης, να παρέχει τους οικονομικούς πόρους στις Περιφέρειες και τους δήμους για να θωρακιστούν και να αναδημιουργήσουν με σύγχρονα μέσα την Πολιτική Προστασία. Δεν είναι δυνατόν έργα υποδομής και αντιπλημμυρικής προστασίας μέσω διαγωνισμών να χρειάζονται μέχρι και πέντε χρόνια να ολοκληρωθούν. Οι διαδικασίες επιβάλλεται να τρέξουν πιο γρήγορα. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής οικονομικά και μόνο, θα είναι πραγματικά πολύ μεγαλύτερες αν δεν λάβουμε άμεσα μέτρα», επισημαίνει ο κ. Ιωακειμίδης.

Όπως αναφέρει μάλιστα ο ίδιος, «σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, αν δεν ληφθούν μέτρα μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική κρίση, το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να υποστεί μία ετήσια μείωση έως και 6% μέχρι το 2100 ή σωρευτικά θα υποστεί ζημία 701 δισ. ευρώ»…

Αθωράκιστη η Αττική

Στο τελευταίο καλοκαιρινό μπουρίνι, κεντρικοί δρόμοι στην Αθήνα πλημμύρισαν μέσα σε λίγα λεπτά, σε σημείο που έγιναν αδιάβατοι, αναγκάζοντας μέσα στον Αύγουστο τα συνεργεία της Περιφέρειας Αττικής να αναλάβουν δράση: Ύστερα από εντολή του περιφερειάρχη Νίκου Χαρδαλιά απομάκρυναν άμεσα περισσότερους από 2.000 τόνους (!) φερτών υλικών και μπάζων, καθώς διαπιστώθηκε ότι το μεγαλύτερο ποτάμι της Αττικής, ο Κηφισός, έχει φράξει σε ποσοστό έως και 30%, και σε περίπτωση ακραίου καιρικού φαινομένου μπορεί να υπερχειλίσει. «Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πια περιθώρια. Η αθωράκιστη Αττική εκπέμπει SOS σε ενδεχόμενες πλημμύρες», καταλήγει ο κ. Ιωακειμίδης και τονίζει: «Ο χρόνος για λόγια και κυβερνητικά έργα “θα” έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Η Αττική χρειάζεται οργάνωση, σχεδιασμό και έργα. Εμείς, ήδη από την προεκλογική περίοδο, έχουμε προτείνει υλοποιήσιμες ιδέες για την Πολιτική Προστασία. Αρχικά, πρέπει να δημιουργηθεί λίμνη 70.000 κυβικών στα βουνά, για να συγκρατείται το νερό και να μη διοχετεύεται όλο στον Κηφισό. Επίσης, πρέπει να τοποθετηθούν αισθητήρες στο ποτάμι, για την έγκαιρη προειδοποίηση σε περίπτωση μεγάλης ροής υδάτων. Τέλος, το 1% του ΦΠΑ που εισπράττει το κράτος στην Αττική, να διοχετευθεί στην Πολιτική Προστασία μέσα από ένα ειδικό Περιφερειακό Ταμείο με όρους Μητροπολιτικότητας για την Πολιτική Προστασία της Αττικής, με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που θα το συνοδεύει, για την ταχύτερη επίσπευση των έργων που χρειάζεται η Αττική απέναντι στην κλιματική κρίση»…

Οι φονικότερες πλημμύρες τα τελευταία 150 χρόνια

14 Νοεμβρίου 1896, Αττική: 61 νεκροί. Η θεομηνία αυτή, γνωστή ως «πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου», επειδή η 14η Νοεμβρίου είναι η μέρα εορτής του Αγίου Φιλίππου, προκάλεσε τεράστιες καταστροφές. Ο Ιλισός –η κοίτη του οποίου δεν ήταν σκεπασμένη τότε– και ο Κηφισός ξεχείλισαν από την έντονη βροχόπτωση, ενώ τα μεγαλύτερα προβλήματα παρουσιάστηκαν σε Μοσχάτο και Ρέντη.

23 Νοεμβρίου 1925, Πειραιάς: 8 νεκροί. Μια καταιγίδα που κράτησε 4 ώρες προκάλεσε τον θάνατο οκτώ ανθρώπων και την κατάρρευση 127 σπιτιών σε διάφορες περιοχές (Καμίνια, Λεύκα, Κάτω Κοκκινιά κ.α.).

22 Νοεμβρίου 1934, Αθήνα: 6 νεκροί. Έντονη βροχόπτωση διάρκειας 5 ωρών είχε ως αποτέλεσμα 6 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, να διακοπούν η ηλεκτροδότηση και οι συγκοινωνίες, ενώ το ύψος των νερών στο Νέο Φάληρο έφτασε το 1 μέτρο και στο Μοσχάτο τα 2 μέτρα. Πλημμύρισαν μεγάλες εκτάσεις στον Πειραιά, την Κοκκινιά, το Νέο Φάληρο, το Μοσχάτο, το Περιστέρι κ.ά. Για την πλημμύρα αυτή έγραψε και σχετικό τραγούδι ο Μάρκος Βαμβακάρης αναφέροντας στους στίχους «με παρέσυρε το ρέμα, βρε. Μάνα μου δεν είναι ψέμα», τους ίδιους στίχους που χρησιμοποίησε αργότερα ο Βασίλης Τσιτσάνης στο πασίγνωστο τραγούδι του.

13 Οκτωβρίου 1955, Βόλος: 27 νεκροί και 23 τραυματίες. Μεγάλη πλημμύρα συνέβη μόλις μερικούς μήνες ύστερατά από έναν καταστροφικό σεισμό που σχεδόν ισοπέδωσε την πόλη.

6 Νοεμβρίου 1961, Αττική: 40 νεκροί. Η σφοδρή βροχόπτωση κατά τη διάρκεια της νύχτας μετατράπηκε σε χαλαζόπτωση που κράτησε σχεδόν 8 ώρες, προκαλώντας τεράστια καταστροφή, αφήνοντας νεκρούς και περισσότερους από 4.000 άστεγους. Περιστέρι, Άγιοι Ανάργυροι, Ίλιον Αιγάλεω, Νέα Φιλαδέλφεια, Ταύρος, Νέα Ιωνία, Γαλάτσι, Νέα Χαλκηδόνα, ήταν οι περιοχές που επλήγησαν περισσότερο.

2 Νοεμβρίου 1977, Αθήνα: 37 νεκροί. Από τις 19.00 ως τις 23.00 έβρεχε καταρρακτωδώς, με το ύψος του νερού σε πολλές περιοχές να ξεπερνά τα δύο μέτρα. Το αεροδρόμιο του Ελληνικού έκλεισε, δρομολόγια του ηλεκτρικού σιδηρόδρομου διακόπηκαν, ο Κηφισός ξεχείλισε, κατέρρευσε μεγάλο κομμάτι του δικτύου του ΟΤΕ. Περισσότερα από 170 αυτοκίνητα παρασύρθηκαν από τα ορμητικά βροχόνερα, σχεδόν 2.000 σπίτια πλημμύρισαν και καταστράφηκε το 15% της οδοποιίας!

23 Μαρτίου 1987, 10 νεκροί. Μεγάλη καταιγίδα διάρκειας πολλών ωρών χτυπάει Θεσσαλία, Φθιώτιδα και Βόρεια Ελλάδα: Καρδίτσα, Λάρισα, Τρίκαλα, Λαμία, Θεσσαλονίκη, Έδεσσα και Φλώρινα.

24 Αυγούστου 1990, 5 νεκροί. Ισχυρές καταιγίδες πλήττουν Φθιώτιδα, Αχαΐα, Θεσσαλία και Εύβοια.

19 Νοεμβρίου 1992, Καβάλα: 5 νεκροί. Προκαλεί τεράστιες ζημιές και καταστρέφει το 70% του οδικού δικτύου της Καβάλας.

21-22 Οκτωβρίου 1994, Αττική: 17 νεκροί. Εννέα ώρες έντονων βροχοπτώσεων προκαλούν υπερχείλιση του ρέματος του Ποδονίφτη και του Κηφισού. Νέα Ιωνία, Νέα Φιλαδέλφεια και Περισσός πνίγηκαν από τα ορμητικά νερά του Ποδονίφτη.

15 Νοεμβρίου 2017, Μάνδρα: 24 νεκροί. Έντονη βροχόπτωση διάρκειας δύο ωρών προκαλεί μία πραγματική τραγωδία, όταν ξεχειλίζουν ρέματα δημιουργώντας ένα χείμαρρο λάσπης, δέντρων και άλλων υλικών που σαρώνει τη Μάνδρα, τη Νέα Πέραμο, την Ελευσίνα και τη Μαγούλα.

11 Ιουλίου 2019, Χαλκιδική: 7 νεκροί και 100 τραυματίες. Ένα ξαφνικό καλοκαιρινό μπουρίνι με 20 λεπτά καταρρακτώδους βροχής προκαλεί σκηνές χάους.

9 Αυγούστου 2020, Κεντρική Εύβοια: 5 νεκροί. Η κακοκαιρία «Θάλεια», με έντονες βροχοπτώσεις, προκαλεί την υπερχείλιση του Λήλαντα, του Μεσσαπίου και του ρέματος Πολιτικών.

5 Σεπτεμβρίου 2023, Θεσσαλία: 17 νεκροί. Ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο, η κακοκαιρία «Ντάνιελ», προκάλεσε την καταστροφικότερη πλημμύρα που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα αφήνοντας πίσω της ασύλληπτες καταστροφές στη Θεσσαλία, και ειδικά σε Καρδίτσα, Βόλο, Πήλιο, Λάρισα, Τρίκαλα και στα γύρω χωριά. Το σαρωτικό πέρασμά της έπληξε ολόκληρες περιοχές, με πλημμυρισμένα εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα και δραματικό απολογισμό σε ζωές, περιουσίες και υποδομές.

Τέταρτη σε θύματα στην Ευρώπη η Ελλάδα

Τέταρτη σε φονικές πλημμύρες στην Ανατολική Μεσόγειο είναι κατά τα τελευταία 150 χρόνια η Ελλάδα. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, συνολικά στα Βαλκάνια πλημμύρες με περισσότερους από 10 θανάτους εμφανίζονται μία φορά στα 6,5 χρόνια και με περισσότερους από 22 θανάτους μία φορά στα 12 χρόνια. Τα δεδομένα αποκαλύπτουν μία ανησυχητική τάση, καθώς τα τελευταία 45 χρόνια (1980 έως σήμερα), η Ελλάδα έχει βιώσει 70 θανατηφόρες πλημμύρες λόγω έντονων βροχοπτώσεων, με αποτέλεσμα 190 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους. Το ίδιο διάστημα, στη γειτονική μας Ιταλία έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας πλημμυρών 390 άνθρωποι, ενώ στη Γερμανία οι νεκροί ήταν 135 έως το 2020, όμως οι καταστροφικές πλημμύρες του Ιουλίου του 2021 είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 184 άνθρωποι.

Ποιες περιοχές της χώρας βρίσκονται στο “κόκκινο”

Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες των τελευταίων ετών, οι περιοχές που αντιμετωπίζουν συχνότερα πλημμυρικά φαινόμενα είναι η Αττική, η Θεσσαλονίκη, οι μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου και της Κρήτης, και η περιοχή κοντά στον ποταμό Έβρο. Όπως αναφέρεται σε έκθεση του 2013 της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του ΥΠΕΚΑ, πιο επικίνδυνες περιοχές για εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων είναι σχεδόν το σύνολο του παραλιακού μετώπου της Αττικής, η αστική περιοχή της Αθήνας, το τμήμα της λεκάνης του Κηφισού και κατά μήκος του Ιλισού, οι παραθαλάσσιες περιοχές Γλυφάδας, Βούλας, Αναβύσσου και Σαρωνίδας, τα Μεσόγεια, το Γραμματικό, ο Μαραθώνας και οι περιοχές κατά μήκος του παραλιακού μετώπου Μεγάρων – Ελευσίνας.

Σύμφωνα με Κοινοτική Οδηγία, εδώ και περίπου 15 χρόνια, με βάση πολεοδομική μελέτη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συντάσσεται χάρτης επικινδυνότητας πλημμύρας για όλη τη χώρα, η οποία χωρίζεται σε ζώνες υψηλού ή μη, κινδύνου. Σε αυτόν πιο χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Αττικής, στην οποία στις Ζώνες Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας εντάσσονται οι παράκτιες περιοχές Σαρωνίδας, Αναβύσσου, Παλαιάς Φώκαιας, η χαμηλή ζώνη Λουτρακίου, η περιοχή των Μεσογείων, οι χαμηλές ζώνες ρεμάτων Μεγάρων – Νέας Περάμου και ρεμάτων Ασπρόπυργου – Ελευσίνας και η λεκάνη της τεχνητής Λίμνης Μαραθώνα. Επίσης, η λεκάνη του Κηφισού, οι παράκτιες περιοχές Γλυφάδας – Βούλας, η παράκτια πεδινή περιοχή Μαραθώνα – Νέας Μάκρης κ.ά.

Με βάση πρόσφατα στοιχεία από τα προγνωστικά μοντέλα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, σε περίπτωση ακραίων φαινομένων ο Κηφισός θα μπορούσε να προκαλέσει πλημμύρες σε όλο το μήκος του και οι πρώτες περιοχές που θα πλήττονταν θα ήταν νότια του Αιγάλεω και από τις Τρεις Γέφυρες στους Αγίους Αναργύρους, μέχρι τις εκβολές του Κηφισού στον Ταύρο, επηρεάζοντας 18 δήμους της Αττικής…