«Η εξόντωση της ορθόδοξης εκκλησίας του Πόντου»

Τις Άγιες Ημέρες των Χριστουγέννων πήρα στα χέρια μου ένα βιβλίο δώρο. Από την πρώτη επαφή μαζί του κατάλαβα τι θα επακολουθήσει. Ο πρόλογος του Ομότιμου Καθηγητή της Ιστορίας κυρίου Κωνσταντίνου Φωτιάδη, καθώς και η εισαγωγή της συγγραφέως κυρίας Θεοδώρας Ιωαννίδου-Καρακουσόγλου, άρχισε να με προδιαθέτει για το τι θα βρω μέσα στις σελίδες του. Κάθε παράγραφος και μια μαχαιριά στην καρδιά του αναγνώστη, κάθε κεφάλαιο και ένα γιατί. Θέλησα να μοιραστώ μαζί σας το θλιβερό αλλά τόσο χρήσιμο χρονικό για την εξόντωση και τα μαρτύρια των Ελλήνων του Πόντου, αλλά η ψυχική κατάσταση στην οποία με έφερε η ανάγνωση του βιβλίου δεν νομίζω ότι θα μου επέτρεπε να ανταποκριθώ στο συγκλονιστικό αυτό γεγονός. Γι’ αυτό και επικοινώνησα με τη συγγραφέα και της ζήτησα να μου στείλει ένα δικό της σημείωμα το οποίο σας το παραθέτω.

Σημείωμα της Συγγραφέως

«Οι Πόντιοι ήμασταν για ένα περίπου αιώνα καταχωνιασμένοι στο περιθώριο της Ιστορίας. Ήμασταν οι παρόντες που απουσιάζαμε. Έως και η τρίτη γενιά προσφύγων, στην οποία ανήκω, δεν διδαχτήκαμε ποτέ ως μαθητές έστω μια λέξη για το ποντιακό ολοκαύτωμα. Η Πολιτεία αποστασιοποιήθηκε για λόγους που σχετίζονται με συμμαχικές δεσμεύσεις, δεδομένου πως Ελλάδα και Τουρκία είμαστε μέλη του Ν.Ά.Τ.Ο.

Tο βιβλίο Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΆΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ προσεγγίζει τις διώξεις του συνόλου των ομογενών της περιοχής μέσα από όσα βίωσαν οι στοχοποιημένοι κατά προτεραιότητα εφημέριοι και οι μοναχοί. Παράλληλα εστιάζει στις καταστροφές που προκλήθηκαν σε μοναστήρια και εκκλησίες.

Όσα διαδραματίστηκαν στον Πόντο από το 1914 έως το 1923, αποτελούν ένα έγκλημα που οι εκτελεστές του απολαμβάνουν ακόμη τιμές στην Τουρκία, παρότι προκλήθηκαν 353.000 θάνατοι Ποντίων από εξάντληση, πείνα, αρρώστιες, πυρπολήσεις, απαγχονισμούς. Την αρχή έκανε η κυβέρνηση των Νεοτούρκων με γερμανική καθοδήγηση στη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου πολέμου. Τη συνέχεια ανέλαβε ο Μουσταφά Κεμάλ, που σχεδίαζε μια Τουρκία μόνο για Τούρκους και χωρίς καθόλου χριστιανούς. Πρωταρχικής σπουδαιότητας σε όλη την περίοδο της γενοκτονίας ήταν ο ρόλος των απλών ιερέων. Οι αποκομμένοι από τη μητροπολιτική Ελλάδα ομογενείς αυτούς είχαν ως καταφύγιο και στήριγμα. Άμέτρητες ήταν οι φορές που εφημέριοι ξυλοκοπήθηκαν για να προδώσουν καταδιωκόμενους ενορίτες τους. Στις εξορίες, που διατάσσονταν συνήθως στην καρδιά του χειμώνα, τα αδύναμα γυναικόπαιδα, οι γέροντες και οι άρρωστοι από τον παπά του χωριού έπαιρναν δύναμη και ελπίδα, περπατώντας σε βουνοκορφές με υψόμετρο συχνά πάνω από 2.000. Και όταν ο Κεμάλ μεθόδευσε πυρπολήσεις εκκλησιών, όπου κάηκαν ζωντανοί εκατοντάδες χριστιανοί, και πάλι αυτός ήταν ο κορυφαίος του δράματος, δεδομένου πως συχνά χρειάστηκε να τελέσει προκαταβολικά την κηδεία όλων τους, μπροστά στο βέβαιο τέλος. Αναρίθμητοι είναι και όσοι ιερείς ληστεύτηκαν, ξυλοκοπήθηκαν και θανατώθηκαν από τον αιμοσταγή συνεργάτη του, τον Τοπάλ Οσμάν.

Από τις μονές που παρέμεναν σε λειτουργία μετά από διώξεις αιώνων, οι σημαντικότερες βρίσκονταν στον ανατολικό Πόντο. Οι ορδές εγκληματιών, που δρούσαν με την ανοχή και ενθάρρυνση των αρχών, επιτέθηκαν ακάθεκτες και εναντίον τους. Οι μοναχοί στερήθηκαν τα πάντα για να προστατέψουν τους βασανισμένους ομογενείς και να τους λιγοστέψουν την πείνα τους στερούμενοι οι ίδιοι το ελάχιστο ψωμί τους. Έκρυψαν κειμήλια, αντιμετώπισαν λεηλασίες, χλευασμούς, βασανιστήρια, φυλακίσεις. Είδαν ιερά σκεύη και εικόνες να μολύνονται, να κομματιάζονται, να ξεπουλιούνται. Οι απαγχονισμοί των επιφανών του Πόντου, που αποφασίστηκαν από τα στελεχωμένα μεχριστιανομάχους λαϊκούς και όχι με δικαστές κεμαλικά δικαστήρια, δεν εξαίρεσαν και τους ιερείς, με σημαντικότερο ανάμεσά τους τον Άγιο Πλάτωνα Άϊβαζίδη. Στον αγώνα που δόθηκε στον Πόντο, αγώνα πρώτα υπέρ πίστεως και μετά υπέρ πατρίδος, υπήρξαν αμέτρητα ποντιακά Ζάλογγα, όπου οι εφημέριοι ήταν και πάλι ηρωικά παρόντες. Συμβολή στη γνωστοποίηση όλων αυτών, αλλά και αφετηρία περαιτέρω έρευνας αποτελεί το βιβλίο μου. Είναι όμως και αποπληρωμή χρέους στην αγράμματη και απαρηγόρητη πόντια γιαγιά μου, που μπροστά της ωχριούν για μένα όλα τα πτυχία της οικουμένης.».

«Το τίμημα της Ανάγνωσης»

Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου σου μένει ο πόνος για όλη αυτήν την βάναυση και άνευ ορίων βαρβαρότητα με την οποία συμπεριφέρθηκαν στους Έλληνες του Πόντου οι Τούρκοι στις αρχές του 20ου αιώνα. Συγγνώμη αλλά πιστεύω ότι πρέπει να μάθουμε όλοι οι Έλληνες για την περίοδο εκείνη γιατί ο Πόντος και η Μικρά Ασία μαζί είναι μια δική μας αλησμόνητη πατρίδα. Αν δεν γνωρίζουμε την ιστορία μας και τον πολιτισμό που χάσαμε, θα χαθούμε ολοκληρωτικά χωρίς να το καταλάβουμε.

Κωνσταντίνος Καραμεσίνης