Η ψηφιακή Λερναία Ύδρα

Ας υποθέσουμε ότι είσθε συγγραφεύς που έχετε εκδώσει το βιβλίο σας με τον παραδοσιακό τρόπο, ήτοι σε χαρτί. Αποκλείω εκ προοιμίου τις ψηφιακές εκδόσεις, για λόγους που θα γίνουν αντιληπτοί ευθύς αμέσως.

Ξυπνάτε ένα πρωΐ και κάνοντας αναζήτηση στην πλατφόρμα Google με το ονοματεπώνυμό σας και τον τίτλο του έργου σας διαπιστώνετε ότι υπάρχει ψηφιοποιημένο, σε έναν η περισσότερους ιστοτόπους, με δωρεάν πρόσβαση. Τι δει πράττειν; Ως θύμα της εν λόγω πειρατείας, ας μου επιτραπεί να μοιρασθώ την εμπειρία μου με τους αναγνώστες της ανά χείρας εφημερίδος, στην περίπτωση που φανεί χρήσιμο είτε για τους ιδίους είτε σε γνωστούς τους.

Από το 2019, ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχειρίσεως των Έργων του Λόγου (Ο.Σ.Δ.Ε.Λ.) λειτουργεί ένα πρόγραμμα, το Anti-piracy, και ασχολείται με την διαγραφή παρανόμων ανηρτημένων αρχείων και την διακοπή προσβάσεως στους παρανόμους ιστοτόπους στην Ελλάδα. Προς τούτο, επικοινωνεί με την Επιτροπή για την Γνωστοποίηση Διαδικτυακής Προσβολής Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων, η οποία προχωρά στις απαραίτητες ενέργειες.

Για να γίνουν αντιληπτά τα μεγέθη, παραθέτω ορισμένα στοιχεία της ερεύνης που πραγματοποίησε, με θέμα το «Παρατηρητήριο πειρατείας και συνήθειες καταναλώσεως ψηφιακού περιεχομένου 2020», η Σύμπραξις Δημιουργών και Περιεχομένου, στην Ισπανία. Σύμφωνα με αυτά, οι χρήστες απέκτησαν παρανόμως πρόσβαση σε περιεχόμενο αξίας 30, 892 δισ. ευρώ, επιφέροντας ζημία μόνον για τα βιβλία 240 εκατ. ευρώ (σ.σ.: Οι υπόλοιπες κατηγορίες είναι οι ταινίες, η μουσική, οι εφημερίδες, τα περιοδικά, το ποδόσφαιρο, τα βιντεοπαιχνίδια, οι σειρές και οι παρτιτούρες).

Πέραν της ανωτέρω διαστάσεως υπάρχουν και άλλες, εξ’ ίσου σημαντικές, όπως π.χ. ότι η εξάλειψις της πειρατείας θα δημιουργούσε 130.000 άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, ενώ από το 2012 οι απώλειες των κρατικών ταμείων της χώρας της Ιβηρικής άγγιξαν τα 5,34 δισ. ευρώ.

Αρκετοί Οργανισμοί συλλογικής διαχειρίσεως έργων διεθνώς, που δραστηριοποιούνται στην προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, επιχειρούν και επιτυγχάνουν κατά διαστήματα την διακοπή της προσβάσεως στους ιστοτόπους που διακινούν παράνομο πολιτιστικό ή ψυχαγωγικό περιεχόμενο, ή, ενίοτε, την διακοπή λειτουργίας τους.

Οι προσπάθειές τους –φευ!– είναι σαν των Τρώων, ενώ ελλείψει του αντιστοίχου «Ηρακλέους», δηλαδή μίας αυστηρής νομοθεσίας, τα εν λόγω sites θυμίζουν τον μύθο της Λερναίας Ύδρας. Όταν της έκοβαν ένα κεφάλι, έβγαιναν άλλα δύο.

Η ψηφιακή πειρατεία έργων του Λόγου, ήτοι των βιβλίων, προσομοιάζει, όπως και οι άλλες μορφές ψηφιακής πειρατείας (π.χ. ταινίες, μουσική, εφημερίδες, περιοδικά κ.ά.), με το μυθολογικό τέρας της Λερναίας Ύδρας. Όταν ο Ηρακλής έκοβε με το σπαθί του ένα από τα εννέα κεφάλια της, φύτρωναν άλλα δύο. Έως ότου τα καυτηρίασε.

Aπό την λογοκρισία, στο copy – paste

Όσοι περιηγούνται στο Διαδίκτυο, θα το έχουν ασφαλώς προσέξει. Υπάρχουν πανομοιότυπα κείμενα, με σχεδόν τους ίδιους τίτλους γύρω από το ίδιο θέμα. Το φαινόμενο πλήττει, κυρίως, μικρής εμβελείας sites, αν και δεν λείπουν περιπτώσεις «κοπιαρίσματος», διότι περί αυτού πρόκειται, από ισχυρότερους ενημερωτικούς ιστοτόπους, κυρίως από ξένες πηγές.

Η λογοκρισία, η οποία στο παρελθόν έθαλλε και πανεπιστημιακώς στην ακαδημαϊκή κοινότητα, από φοιτητές που αντέγραφαν εργασίες άλλων, λαμβάνει διαστάσεις πλημμυρίδος στην ηλεκτρονική δημοσιογραφία. Το δέλεαρ του copy – paste για τους νεαρούς συντάκτες που πληρώνονται με «μία μπουκιά ψωμί», για να αναπαράγουν ειδήσεις που ανέγνωσαν αλλού, αφού οι ίδιοι δεν μετακινούνται κατά την διάρκεια της εργασίας τους από την καρέκλα του γραφείου τους, είναι μέγα, δεδομένου ότι αυτό τούς ζητείται να κάνουν.

Χρησιμοποιώ τον αγγλικό όρο copy – paste, διότι αυτός έχει επικρατήσει διεθνώς, αν και ο αντίστοιχος γαλλικός όρος –papier – coller– μου είναι, ως γαλλόφων, πιο οικείος. Εις την ελληνικήν ο όρος αποδίδεται ως αντιγραφή και επικόλληση και προφέρεται κόπυ – πέϊστ. Ποιος έχει λησμονήσει, όμως, για να ελαφρύνουμε λίγο το θέμα, την περίφημη αποστροφή του τότε αναπληρωτού Υγείας Παύλου Πολάκη, στην Βουλή, με το «πέϊστ» να προφέρεται «πάστε»;

Ανεξαρτήτως, πάντως, της σωστής ή όχι, προφοράς, η νέα αυτή μορφή λογοκλοπής αποτελεί μία μάστιγα για τους δημιουργούς πρωτοτύπων κειμένων και παραβιάζει σαφώς τον νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων (2121/1993). Τούτος απαγορεύει την αναδημοσίευση, την αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, οιουδήποτε περιεχομένου χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότου, εν προκειμένω του ιδιοκτήτου της ιστοσελίδος. Το μόνο που επιτρέπεται είναι η αναδημοσίευσις μικρού αποσπάσματος, μία φορά, με την υποχρεωτική αναφορά της πηγής.

Με την έκφραση «Χαιρέτα μου τον πλάτανο» θα συνοψίσω την κατάσταση στην εγχώρια ηλεκτρονική δημοσιογραφία, δανειζόμενος τον τίτλο της καθημερινής κωμικής τηλεοπτικής σειράς που προβάλλεται από τον πρώτο δίαυλο της κρατικής τηλοψίας.

Ο νεολογισμός «clopy – paste» αποτυπώνει ευκρινώς την έννοια της κλοπής που λαμβάνει κατά κόρον χώρα στον μαγικό κόσμο του Διαδικτύου, με τους χιλιάδες ιστοτόπους που φυτρώνουν, εσχάτως, σαν τα μανιτάρια (όπως, πριν από λίγα χρόνια, τα καταστήματα με τα frozen yogourts), να αντιγράφουν και να αναπαράγουν ανερυθριάστως ειδήσεις και άρθρα από άλλους ιστοτόπους χωρίς να αναφέρουν την πηγή, όπως επιβάλλει ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων.