Ο επόμενος «πόλεμος» θα γίνει για την Αρκτική

Tο νέο πεδίο αντιπαράθεσης για τις μεγάλες δυνάμεις της υφηλίου θα είναι η Αρκτική. Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει τους θαλασσίους διαδρόμους, με τις μεγάλες Δυνάμεις να ετοιμάζονται εδώ και καιρό για τις κινήσεις στην παγκόσμια σκακιέρα.

ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Καναδάς, Βρετανία, Ιαπωνία, αλλά και μικρότερες χώρες, όπως η Νορβηγία, η Δανία, που έχει τη Γροιλανδία, η Φινλανδία, η Ιρλανδία και η Ισλανδία, προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση στους πάγους, και, κυρίως, κάτω από αυτούς.

Μέχρι τώρα, στο παγωμένο τοπίο υπήρχε μία ισορροπία: η εξόρυξη του πετρελαίου και του φυσικού γινόταν σε περιφερειακά ύδατα ή σε στεριά όπου δεν αμφισβητείται η δικαιοδοσία της, ενώ τα δικαιώματα στο πεδίο κοινού ενδιαφέροντος, όπως τα αποθέματα ψαριών, είχε λυθεί με περιφερειακές και διμερείς συμφωνίες.

Παράλληλα, συνοριακές διαμάχες μεταξύ φιλικών κρατών και συμμάχων, όπως ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, δεν πρόκειται να φθάσουν στρατιωτική κλιμάκωση.

Ωστόσο, φαίνεται πως όσο λιώνουν οι πάγοι, τόσο απομακρύνεται η φιλοδοξία να διατηρηθεί η Αρκτική ως περιοχή χαμηλής έντασης και συνεργασίας.

Όσο λιώνουν οι πάγοι, τόσο εντείνονται και οι ανταγωνισμοί, κυρίως για τους θαλάσσιους δρόμους και τις μεταφορές και τον υποθαλάσσιο πλούτο. Η Αρκτική καλύπτει πάνω από το ένα έκτο της χερσαίας μάζας της Γης. Είναι μία περιοχή με τεράστιους φυσικούς πόρους και πολύ καθαρό Περιβάλλον, και εκτιμάται ότι διαθέτει το ένα τέταρτο των παγκοσμίως γνωστών αποθεμάτων υδρογονανθράκων.

Συγκεκριμένα, το 30% των διαπιστωμένων παγκοσμίων αποθεμάτων φυσικού αερίου και το 15% του πετρελαίου βρίσκονται στην Αρκτική.

Tο μεγαλύτερο μέρος αυτών –το 84%– από τα εκτιμώμενα 90 δισ. βαρέλια πετρελαίου και 47,3 τρισ. κυβικά μέτρα αερίου βρίσκονται σε υπεράκτιες περιοχές της Αρκτικής.

Η εποχική απελευθέρωση της Αρκτικής από πάγους θα αρχίσει από το 2060. Το Εθνικό Συμβούλιο Πετρελαίου των Ηνωμένων Πολιτειών έχει δηλώσει ότι κάποιες από τις τεχνολογίες για την εκμετάλλευση του πετρελαίου στην Αρκτική περιοχή, ίσως να μην είναι έτοιμες μέχρι το 2050.

Τα κέρδη Ρωσίας και Καναδά

Δύο, κυρίως, χώρες εμφανίζονται να είναι κερδισμένες στο θέμα της ανόδου της θερμοκρασίας στην Αρκτική: Ρωσία και Καναδάς. Η πρώτη έχει τεράστια ανεκμετάλλευτα αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στη Σιβηρία, καθώς επίσης και στην ανοικτή θάλασσα της Αρκτικής. Κατά τα τελευταία έτη, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε προβολή ισχύος.

Χαρακτηριστικό είναι οι κρατικές γιγαντιαίες εταιρίες Ενέργειας Gazprom και Rosneft εφαρμόζουν βιομηχανικές στρατηγικές που αποσκοπούν στη διεκδίκηση της περιοχής για το ενεργειακό μέλλον της Ρωσίας. Η «διεκδίκηση» άρχισε επισήμως το 2007, όταν μία μεταλλική ρωσική σημαία στήθηκε στο άκρο της υφαλογραμμής Λομονόσοβ, προκειμένου να δείξει στον κόσμο ότι το τμήμα αυτό της Αρκτικής είναι υπό την κυριαρχία της Ρωσίας. Από τότε η Μόσχα διαπραγματεύεται συνεχώς με την Θαλάσσια Επιτροπή του ΟΗΕ για την εξασφάλιση της εκμετάλλευσης στις Θάλασσες του Μπάρεντς, του Καράλ και του Οχότσκ. Αυτός ο διεθνής θαλάσσιος χώρος έχει εξασφαλίσει για τη Ρωσία δικαιώματα επί μίας περιοχής 52.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων που κανονικά ανήκει στην πέραν της ρωσικής ΑΟΖ ζώνη.

Ο Καναδάς θα απαλλαγεί από κάποιες σοβαρές δαπάνες υποδομών που σχετίζονται με το κλίμα της Βόρειας Αμερικής –σφοδρούς τυφώνες και έντονα θερμά ρεύματα– ενώ η αλλαγή του κλίματος θα μπορούσε να απελευθερώσει εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα προς ανάπτυξη. Επίσης, αναμένεται να βελτιωθεί η προσέγγιση του πλούσιου σε πόρους Κόλπου του Χούντσον.

Επιπλέον, θα επιμηκυνθούν οι περίοδοι γεωργίας, θα μειωθούν κάποια ενεργειακά δίκτυα θέρμανσης, και θα επεκταθούν δασικές εκτάσεις μέσα στην τούνδρα.

Η σημερινή κατάσταση

Σήμερα η Αρκτική βρίσκεται υπό τη διαχείριση ενός καθεστώτος περιφερειακής διακυβέρνησης, με όλους τους μεγάλους και περιφερειακούς παράγοντες να αναζητούν μεγαλύτερη συμμετοχή στις πηγές και νέο ρόλο, ενώ και οι νέες Δυνάμεις που αναδύονται στο διεθνές σύστημα (Κίνα, Ρωσία, Τουρκία), αναζητούν και αυτές θέση στον Αρκτικό Ωκεανό. ΗΠΑ και Ρωσία, ερίζουν και είναι εμφανής και η στρατιωτική παρουσία των δύο χωρών στην Αρκτική. Η Ρωσία θεωρείται ότι ξεκίνησε νωρίτερα να εξερευνά την περιοχή και κάνει εμφανή την παρουσία της.

Οι ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει να επενδύουν πιο πολύ σε στρατιωτικές ικανότητες που είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων στην περιοχή, από κοινού με τους συμμάχους του ΝΑΤΟ. Στη συνέχεια, έκανε εμφανή την παρουσία της και η Κίνα, η οποία μπορεί να μην μπήκε σφήνα στην αντιπαράθεση ΗΠΑ – Ρωσίας, αλλά ετοιμάζεται με παγοθραυστικά και ναυπήγηση στόλου.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το Πεκίνο έχει την ικανότητα ναυπήγησης πλοίου μεγέθους αντιτορπιλικού σε χρονικό διάστημα ενός μηνός, που θεωρείται πολύ σύντομο και που δίνει προβάδισμα έναντι των άλλων.

Η Ρωσία αντιμέτωπη με τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. εξαιτίας της προσάρτησης της Κριμαίας και της σύγκρουσης στην Ανατολική Ουκρανία το 2014, έχει ενισχύσει τη συνεργασία της με την Κίνα στην ανάπτυξη της Αρκτικής.

Η Κίνα από την πλευρά της, έχει επεκτείνει την εμπλοκή της με τις σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία), σε μια προσπάθεια να προωθήσει τα εμπορικές συνεργασίες και να αναπτύξει τις υποδομές στις μεταφορές.

Η κινεζική δραστηριότητα στην Αρκτική έχει, με τη σειρά της, οδηγήσει την περιοχή της Αρκτικής στην ευρύτερη επιδεινούμενη σχέση μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.

Και αυτό, γιατί όσο οι ΗΠΑ επιβάλλουν κυρώσεις είτε κατά της Ρωσίας είτε κατά της Κίνας, τόσο οι δύο χώρες έρχονται πιο κοντά αφού τα συμφέροντά τους ταυτίζονται.