Η Λ. Μενδώνη στη «Βραδυνή της Κυριακής»: «Αξιώνουμε οριστική επιστροφή των Γλυπτών»

Η υπουργός Πολιτισμού θεωρεί ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να επανενωθούν στη γενέθλια γη τους τα Γλυπτά του Παρθενώνα και περιμένει από τη βρετανική πλευρά μία κίνηση καλών προθέσεων για διάλογο

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Της Ειρήνης Μπέλλα

Στο απολύτως νόμιμο, δίκαιο και ηθικό αίτημα της Ελλάδας για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στη γενέθλια γη, απέναντι από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης αναφέρεται η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, στη συνέντευξη της στη «Βραδυνή της Κυριακής».

Κατά την άποψή της, ο κλοιός προς τη βρετανική πλευρά φαίνεται να στενεύει, ώστε θεωρεί ότι θα ήταν δυνατό η ελληνική πλευρά να αναμένει μία κίνηση καλών προθέσεων για διάλογο. Το μήνυμα που η κ. Μενδώνη στέλνει προς το Βρετανικό Μουσείο είναι ότι το βασικό τους επιχείρημα, ότι δηλαδή στο Βρετανικό Μουσείο τα Γλυπτά εκτίθενται σε καλύτερες συνθήκες από εκείνες στην Ελλάδα, έχει προ πολλού καταρριφθεί. «Στο Μουσείο της Ακρόπολης τα αριστουργήματα του Φειδία εκτίθενται κατά τρόπο άριστο. Κυρίως όμως, αποτελούν –υπό το αττικό φως– μία ενότητα με το ίδιο το μνημείο στο οποίο ανήκουν, τον Παρθενώνα», τονίζει η κ. Μενδώνη.

Στο ανώτατο επίπεδο ο πρωθυπουργός στην πρόσφατη του συνάντηση με το Βρετανό πρωθυπουργό ζήτησε την επιστροφή στη χώρα μας των Γλυπτών του Παρθενώνα. Από το 1984 είναι ένα πάγιο ελληνικό αίτημα. Γιατί τώρα, αυτή τη δεδομένη στιγμή, μπορούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι;

«Η πρόσφατη θέση της UNESCO δια της “Διακυβερνητικής Επιτροπής για την επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις χώρες προέλευσής τους”, η οποία για πρώτη φορά –από τη δεκαετία του 1980– με απόφασή της αναγνωρίζει το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα ως διακρατική διαφορά, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα, που αντικατοπτρίζει και το ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον, που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών στην Ελλάδα. Η διεθνής κοινή γνώμη, συμπεριλαμβανομένης της βρετανικής, τοποθετείται θετικά στη μόνιμη επιστροφή των Γλυπτών από το Λονδίνο και στην επανένωσή τους με αυτά της Αθήνας. Επιπλέον, σήμερα ο τρόπος προσέγγισης εν γένει της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε λαού έχει κατά πολύ αλλάξει. Πολιτιστικά αγαθά, τα οποία εξήχθησαν παρανόμως ή βιαίως ή ως τρόπαια, σύμφωνα με τη διεθνή τάση επιστρέφονται στους λαούς που τα δημιούργησαν και στους οποίους ανήκουν. Και οι περιπτώσεις, καθημερινά αυξάνονται. Η επαναφορά του πάγιου ελληνικού αιτήματος σε ανώτατο επίπεδο από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη αξιοποιεί αυτή τη θετική διεθνή συγκυρία, η οποία, σε συνδυασμό και με άλλες διαδικασίες επιστροφής πολιτιστικών αγαθών που είναι σε εξέλιξη, δημιουργούν μεγαλύτερη αισιοδοξία για ένα θετικό αποτέλεσμα».

Είναι εφικτός ο στόχος της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα, από τη στιγμή που βρετανική κυβέρνηση δεν φαίνεται διατεθειμένη για διάλογο και παραπέμπει πάντα στο Βρετανικό Μουσείο;

«Το αίτημα της Ελλάδας είναι απολύτως νόμιμο, δίκαιο και ηθικό, το οποίο –όπως είπαμε– τυγχάνει διεθνώς ευρείας αποδοχής. Πριν από τρία χρόνια, η Ολομέλεια της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών είχε υιοθετήσει ομόφωνα την Απόφαση περί “Επιστροφής ή απόδοσης πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσης”. Φέτος, η Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO με απόφασή της αναγνωρίζει το θέμα ως διακρατική διαφορά. Ο κλοιός φαίνεται να στενεύει, ώστε θα μπορούσαμε να αναμένουμε μία κίνηση καλών προθέσεων για διάλογο από τη βρετανική πλευρά».

Εσείς, ως υπουργός Πολιτισμού, ποιο είναι το μήνυμα που στέλνετε προς το Βρετανικό Μουσείο, τη βρετανική αλλά και παγκόσμια κοινή γνώμη;

«Για δεκαετίες, το βασικό επιχείρημα των Βρετανών για την παραμονή των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Λονδίνο, ήταν ότι στο Βρετανικό Μουσείο εκτίθενται σε καλύτερες συνθήκες από εκείνες που προσέφερε η Ελλάδα. Το επιχείρημα των Βρετανών έχει προ πολλού καταρριφθεί. Η Αθήνα διαθέτει –εδώ και 12 χρόνια– το Μουσείο της Ακρόπολης, ένα από τα καλύτερα μουσεία του κόσμου, σύμφωνα με τις διεθνείς κριτικές. Στο Μουσείο της Ακρόπολης τα αριστουργήματα του Φειδία εκτίθενται κατά τρόπο άριστο. Κυρίως όμως, αποτελούν –υπό το αττικό φως– μία ενότητα με το ίδιο το μνημείο στο οποίο ανήκουν, τον Παρθενώνα. Στον όροφο του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης, οι θέσεις των Γλυπτών που βρίσκονται στο Λονδίνο, παραμένουν κενές, έτοιμες να υποδεχθούν τα παρανόμως και βιαίως διαρπαγέντα από τον Έλγιν τμήματά τους. Τα αετώματα, οι μετόπες, η ζωφόρος αναμένουν τα αετώματα, τις μετόπες, τη ζωφόρο από το Βρετανικό Μουσείο, για την οριστική επανένωσή τους, εδώ, στη γενέθλια γη, απέναντι από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης».

Το υπουργείο Πολιτισμού προετοιμάζει κάποια καμπάνια ή άλλη ενέργεια για να ενισχύσει το αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα; Θα δούμε, ίσως, κάποια επιστροφή θραύσματος από άλλη χώρα;

«Πριν από λίγες ημέρες, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε θετικά για την εισαγωγή και το μακροχρόνιο δανεισμό, για 4 συν 4 χρόνια, θραύσματος της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης από το Museo Archeologico Antonino Salinas του Παλέρμο της Ιταλίας. Βασική επιδίωξη του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού είναι να κρατά σε διεθνές επίπεδο ζωντανή και επίκαιρη τη συζήτηση για την επιστροφή των Γλυπτών. Και αυτό κάνει. Η χώρα μας υποχρεούται συνταγματικά και νομιμοποιείται ηθικά να αξιώνει και να επιδιώκει με κάθε νόμιμο και πρόσφορο την οριστική και αμετάκλητη επιστροφή των Γλυπτών, προκειμένου να αποκατασταθεί η ακεραιότητα του ίδιου του μνημείου».

Η πανδημία καλπάζει. Σκέφτεστε να ενισχύσετε θέατρα και ηθοποιούς, που βλέπουν το κοινό τους να λιγοστεύει, καθώς σε αυτά εισέρχονται, πλέον, μόνο εμβολιασμένοι;

«Από την αρχή της πανδημίας, η κυβέρνηση και το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αντιμετώπισαν ουσιαστικά τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν στους εργαζόμενους στο χώρο του Πολιτισμού. Οι επαγγελματίες της σύγχρονης δημιουργίας έχουν έως τώρα ενισχυθεί με περίπου 450 εκατ. ευρώ. Όλες οι αποφάσεις που λαμβάνει η κυβέρνηση περιλαμβάνουν, προφανώς, και τους επαγγελματίες του Πολιτισμού».

Πόσα και ποια από τα σχέδια και τα οράματα που είχατε όταν αναλάβατε την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, έχετε πραγματοποιήσει;

«Δεν είναι εύκολη η άμεση και σύντομη απάντηση στο ερώτημά σας. Θα σας αναφέρω μόνον κάποια παραδείγματα. Ολοκληρώσαμε και αποδώσαμε στην Αθήνα και στη χώρα μας, την Εθνική Πινακοθήκη. Η Ακρόπολη καθίσταται, πλέον, καθολικά προσβάσιμη. Η αξιοποίηση του π. βασιλικού κτήματος στο Τατόι, αποτελεί ένα ακόμα μεγάλο στοίχημα, που έχει μπει σε τροχιά υλοποίησης. Δημιουργήσαμε τον Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων, ένα δυναμικό εργαλείο για τη βέλτιστη ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Απεμπλέξαμε σημαντικές επενδύσεις και δημόσια έργα, που βελτιώνουν όχι μόνον την εθνική Οικονομία, αλλά και την ποιότητα ζωής των συμπολιτών μας. Και συνεχίζουμε με πρόγραμμα, σύστημα και μεθοδικότητα».

«Προχωρά η αποκατάσταση του Τατοΐου. Το 2025 ολοκληρώνεται το Ανάκτορο»

Μετά τη φωτιά το καλοκαίρι, το έργο της ανάδειξης και αποκατάστασης του π. βασιλικού κτήματος του Τατοΐου πώς προχωρά; Πότε θα ανοίξει τις πύλες του το Μουσείο;

«Το υπουργείο έχει κινητοποιήσει, πέραν των δικών του στελεχών, τις επιστημονικές και δημιουργικές δυνάμεις της χώρας, για το έργο της αποκατάστασης του πολιτιστικού αποθέματος, του κτιριακού συνόλου και των κινητών αντικειμένων –και όχι μόνον των χαρακτηρισμένων ως μνημεία– του π. βασιλικού κτήματος του Τατοΐου. Μετά τις πυρκαγιές του καλοκαιριού, προχωρεί από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με τρόπο συστηματικό, η αναδάσωση, όχι μόνο του ιστορικού πυρήνα, που είναι το άμεσο ενδιαφέρον του ΥΠΠΟΑ, αλλά του συνόλου του κτήματος. Προ ημερών, ανακοινώσαμε τη συνεργασία των αρμοδίων υπηρεσιών του υπουργείου Πολιτισμού με κορυφαία ιδρύματα, μουσειακούς και εκπαιδευτικούς φορείς, καθώς και με επιστήμονες με εξειδικευμένες γνώσεις, για τη συντήρηση και ανάδειξη του συνόλου των κινητών αντικειμένων της π. βασιλικής οικογένειας. Οι ενέργειες αυτές δηλώνουν τη βούλησή μας, το εμβληματικό έργο της ανάδειξης και αποκατάστασης του Τατοΐου να προχωρήσει γρήγορα, αλλά, ταυτόχρονα, με τον βέλτιστο τρόπο. Προχωρούμε σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμά μας και το πλαίσιο που έχει τεθεί μετά την έγκριση της μελέτης βιωσιμότητας του όλου έργου, ακολουθώντας τις προθεσμίες του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό μας, το Ανάκτορο και άλλοι μουσειακοί και εκθεσιακοί χώροι θα ολοκληρωθούν το 2025».

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η ενοποίηση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο;

«Η επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και η συλλειτουργία του με το κτίριο του “Ακροπόλ” και το Πολυτεχνείο είναι ένα έργο που αναγεννά την περιοχή αυτή του κέντρου της Αθήνας. Μέχρι το τέλος του 2020, επιλύσαμε με τα συναρμόδια υπουργεία θεσμικού τύπου ζητήματα. Ολοκληρώσαμε τις πρόδρομες εργασίες ώστε να καταστεί δυνατή η εκκίνηση των μελετητικών διαδικασιών. Ακολούθως, έπρεπε να διασφαλισθούν οικονομικοί πόροι για τα επιμέρους στάδια εκπόνησης των αναγκαίων μελετών και υλοποίησης των έργων. Πλέον, δρομολογούμε έναν διεθνή διαγωνισμό ιδεών».

32 εκατ. ευρώ για την προστασία μνημείων από φυσικές καταστροφές

Όλο και περισσότερο αυξάνεται η συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, ως αποτέλεσμα και της κλιματικής κρίσης. Τι κάνει το υπουργείο Πολιτισμού για να προστατεύσει μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς;

«Μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν έχει καταγραφεί σημαντικός κίνδυνος για κάποιο συγκεκριμένο μνημείο που να αποδίδεται στην κλιματική κρίση. Ωστόσο, στο υπουργείο Πολιτισμού –καθώς καταγράφουμε και αξιολογούμε τις προκλήσεις από τα ακραία φαινόμενα της κλιματικής κρίσης– έχουμε επεξεργαστεί και διαμορφώσει τις βασικές αρχές πρόληψης, παρακολούθησης, προστασίας στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “Πολιτιστική Κληρονομιά και Κλιματική Αλλαγή”. Το σχέδιό μας έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2050, με ενδιάμεσους στόχους ανά πενταετία και δράσεις που έχουν εξειδικευτεί έως το 2030. Παράλληλα, η Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του υπουργείου εκπονεί διαχειριστικά σχέδια για τα μνημεία μας, που είναι ενταγμένα στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Σε εξέλιξη βρίσκεται και η μελέτη για την εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης κινδύνων από την κλιματική κρίση για τους αρχαιολογικούς χώρους των Μυκηνών, της Τίρυνθας, της Ακρόπολης των Αθηνών και της Μονής Δαφνίου. Υλοποιούμε με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης ένα έργο, προϋπολογισμού περισσοτέρων των 32 εκατ. ευρώ, για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης σε μείζονες αρχαιολογικούς χώρους, των Δελφών, του Δίου, της Φαιστού, των Μαλίων, των Φιλίππων, του Μυστρά».