Σακχαρώδης διαβήτης: Η «γλυκιά» πίκρα

Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί μια ετερογενή ομάδα νοσημάτων με κοινό χαρακτηριστικό την αύξηση της γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα (υπεργλυκαιμία), η οποία οφείλεται είτε σε διαταραχή έκκρισης της ινσουλίνης, είτε σε αντίσταση στη δράση της. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και βοηθά τον οργανισμό να χρησιμοποιεί και να αποθηκεύει τη γλυκόζη, την κύρια πηγή ενέργειας. Στο ΣΔ είτε δεν παράγεται ινσουλίνη, είτε δεν μπορεί να δράσει (αντίσταση στην ινσουλίνη) ή συμβαίνουν και τα δύο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπεργλυκαιμίας.

Η χρόνια έκθεση των κυττάρων του οργανισμού σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης οδηγεί στις χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ που είναι στο μάτι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, στα νεύρα η διαβητική νευροπάθεια και στους νεφρούς η διαβητική νεφροπάθεια. Επίσης, μια πολύ σοβαρή επιπλοκή στα άτομα με ΣΔ είναι τα καρδιαγγειακά προβλήματα και ο καρδιαγγειακός θάνατος που εμφανίζονται 2-4 φορές συχνότερα από ό,τι στους μη διαβητικούς. Ευτυχώς, η έγκαιρη και σωστή ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα προφυλάσσει από την εμφάνιση των προαναφερθέντων επιπλοκών.

Ποιοι τύποι διαβήτη υπάρχουν;

Οι κύριοι τύποι ΣΔ είναι δύο: ο ΣΔ τύπου 1 (ΣΔ1) και ο ΣΔ τύπου 2 (ΣΔ2). Ωστόσο, εκτός από τους δύο αυτούς τύπους ΣΔ υπάρχουν και άλλοι, όπως ο διαβήτης της κύησης, ο διαβήτης που οφείλεται σε παθήσεις του παγκρέατος (παγκρεατίτιδα, καρκίνος παγκρέατος κ.λ.π.), ο διαβήτης που οφείλεται σε ενδοκρινοπάθειες, στις οποίες παράγονται ορμόνες που ανταγωνίζονται την ινσουλίνη (μεγαλακρία, νόσος Cushing, κλιπ) και ο διαβήτης που προκαλείται από φάρμακα (κορτιζόλη, αντιψυχωσικά κ.λ.π.).

· Ο ΣΔ1 οφείλεται στην παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό που στρέφονται εναντίον των κυττάρων του παγκρέατος που παράγουν την ινσουλίνη (βήτα κύτταρα), τα καταστρέφουν και έτσι δεν παράγεται ινσουλίνη (αυτοάνοσος τύπος διαβήτη). Ο ΣΔ1 είναι δυνατό να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Ωστόσο, είναι πιο συχνός στα παιδιά, τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες. Επίσης, ο τύπος αυτός ΣΔ εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. Για την αντιμετώπιση του ΣΔ1 απαιτείται η χορήγηση
ινσουλίνης από την έναρξη της θεραπείας.

· Στο ΣΔ2 το πάγκρεας παράγει ινσουλίνη, αλλά είτε αυτή που παράγεται δεν είναι αρκετή, είτε δε λειτουργεί σωστά. Είναι ο πιο συχνός τύπος ΣΔ. Παρατηρείται στο 90% των ασθενών με ΣΔ, ενώ το 80-90% των ασθενών με ΣΔ2 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών, αλλά τα τελευταία έτη, λόγω την αύξησης της παχυσαρκίας, εμφανίζεται ακόμη και σε παιδιά ή εφήβους. Η αλλαγή τρόπου ζωής με σωστή διατροφή, άσκηση και απώλεια σωματικού βάρους αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπευτικής αντιμετώπισης του ΣΔ2. Ωστόσο, συχνά απαιτείται η επιπρόσθετη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, η οποία συνίσταται στη λήψη δισκίων από το στόμα ή σε ενέσιμες αγωγές χωρίς ή και με ινσουλίνη.

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2;

Οι ακόλουθοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ2:

· Οικογενειακό ιστορικό διαβήτη

· Εθνότητα (π. χ. αυξημένος κίνδυνος στους
Αφροαμερικανούς κ.λπ.)

· Παχυσαρκία

· Υψηλή πίεση του αίματος (αρτηριακή πίεση)

· Μη φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης ή τριγλυκεριδίων
στο αίμα

· Ηλικία (πιο συχνός στις μεγάλες ηλικίες)

· Κάπνισμα

· Ιστορικό διαβήτη της κύησης

· Διατροφή με πολλά λιπαρά ( είναι σημαντικό να
σημειωθεί, ότι η ίδια η ζάχαρη δεν προκαλεί διαβήτη).

Τι είναι ο διαβήτης της κύησης;

Ο διαβήτης κύησης χαρακτηρίζεται από υψηλή για την κύηση τιμή γλυκόζης που εμφανίζεται μετά την 28^η εβδομάδα της κύησης.

Οι έγκυες που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη της κύησης, είναι
εκείνες που:

· Είναι άνω των 35 ετών

· Είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες

· Έχουν οικογενειακό ιστορικό διαβήτη

· Είχαν διαβήτη σε προηγούμενη κύηση

· Είχαν τελειόμηνα μωρά με βάρος κατά τη γέννηση μεγαλύτερο
από 4 κιλά

· Έχουν ιστορικό συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο διαβήτης της κύησης αντιμετωπίζεται με δίαιτα. Αν παρά τη σωστή διατροφή η υπεργλυκαιμία δεν υποχωρεί, τότε ενδέχεται να απαιτηθεί η χορήγηση ινσουλίνης. Τα επίπεδα της γλυκόζης συνήθως επανέρχονται στο φυσιολογικό μετά τον τοκετό. Ωστόσο, οι γυναίκες με διαβήτη της κύησης έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ΣΔ2 αργότερα στη ζωή τους.

Ποια είναι τα συμπτώματα του σακχαρώδη διαβήτη;

Τα συμπτώματα του διαβήτη περιλαμβάνουν:

· Αυξημένο αίσθημα δίψας

· Αυξημένο αίσθημα πείνας

· Ξηροστομία

· Πολυουρία

· Ανεξήγητη απώλεια βάρους

· Αίσθημα αδυναμίας και κόπωσης

· Θόλωση της όρασης

· Αργή επούλωση τραυμάτων

· Κνησμό (φαγούρα) γεννητικών οργάνων

· Συχνές κολπικές λοιμώξεις ή λοιμώξεις του
ουροποιητικού συστήματος

Πολλές φορές δεν υπάρχουν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα, ειδικά στο ΣΔ2, και ο ΣΔ μένει για πολύ καιρό αδιάγνωστος. Για το λόγο αυτό άτομα που έχουν κάποιον από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση ΣΔ, καλό θα είναι να ελέγχουν τη γλυκόζη νηστείας μια φορά το χρόνο.

Τι είναι η υπογλυκαιμία και ποια είναι τα συμπτώματα της;

Τα άτομα με ΣΔ εμφανίζουν σε ορισμένες περιπτώσεις υπογλυκαιμία (χαμηλή γλυκόζη στο αίμα), συνήθως ως παρενέργεια της φαρμακευτικής αγωγής με ινσουλίνη ή με σουλφονυλουρίες (φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του ΣΔ2). Οι περισσότεροι παρουσιάζουν συμπτώματα όταν το σάκχαρο του αίματος είναι μικρότερο από 70 mg / dl.

Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα
πιο συνηθισμένα είναι τα ακόλουθα:

· Πονοκέφαλος

· Αίσθημα πείνας

· Τρέμουλο

· Εφίδρωση

· Ταχυκαρδία

· Ωχρότητα

· Αίσθημα αδυναμίας

· Αίσθημα ζάλης

· Αίσθημα φόβου ή ανησυχίας

· Διανοητική σύγχυση

· Δυσκολία στη συνεργασία

· Εφιάλτες

· Αδυναμία συγκέντρωσης

· Λιποθυμία (απώλεια συνείδησης)

Πώς προλαμβάνεται ο διαβήτης;

Ο ΣΔ1, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν μπορεί να προληφθεί. Η βάση της πρόληψης του ΣΔ2 και του διαβήτη της κύησης είναι ο υγιεινός τρόπος ζωής που περιλαμβάνει:

· Υγιεινή διατροφή. Κατανάλωση τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και πλούσια σε φυτικές ίνες (π. χ. φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια κ.λπ.) .

· Φυσική δραστηριότητα. 30 λεπτά μέτριας σωματικής άσκησης (π.χ.
περπάτημα, κολύμπι) την ημέρα.

· Απώλεια βάρους. Η απώλεια βάρους ενδείκνυται σε άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα και αποδεδειγμένα μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη.

Σχόλιο Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Παθολογίας-Ενδοκρινολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και Διευθύντριας Ενδοκρινολογικής Κλινικής ΠΓΝ Λάρισας, κ. Αλεξάνδρας Μπαργιώτα:

«Τα τελευταία έτη, παρατηρείται μια δραματική αύξηση της επίπτωσης (νέων περιπτώσεων) του ΣΔ2, κυρίως λόγω της αύξησης της παχυσαρκίας και της καθιστικής ζωής. Αν δεν υπάρξουν δραστικές παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής (υγιεινή διατροφή, άσκηση και απώλεια βάρους), ένα στα τρία άτομα αναμένεται να έχει ΣΔ το 2050. Χρειάζεται, λοιπόν, σημαντική δουλειά και επιβολή πολιτικών πρόληψης του ΣΔ και αποφυγής των επιπλοκών του.

Επιπρόσθετα, η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίας, με επίτευξη των εξατομικευμένων στόχων από την αρχή, είναι αναγκαία και απαραίτητη για την αποφυγή των επιπλοκών και την εξασφάλιση ικανοποιητικής ποιότητας ζωής των ατόμων με ΣΔ. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί τα τελευταία έτη στην κατανόηση των μηχανισμών που οδηγούν στην εμφάνιση του ΣΔ, βοήθησε στην ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών αγωγών που όχι μόνο βοηθούν στην αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίας, αλλά συμβάλλουν και στην απώλεια βάρους, ενώ φαίνεται ότι παρέχουν καρδιοπροστασία και νεφροπροστασία.

Η ανάπτυξη και εφαρμογή της τεχνολογίας έχει αλλάξει το τοπίο της θεραπευτικής προσέγγισης και παρακολούθησης των ασθενών με ΣΔ1. Επιπρόσθετα, βοηθά στην πρόβλεψη και πρόληψη των ακραίων τιμών γλυκόζης, ενώ δεν είμαστε μακριά από την τελειοποίηση του “τεχνητού παγκρέατος” που θα αλλάξει ριζικά την καθημερινότητα των ασθενών με ΣΔ1».

Σχόλιο πάσχουσας από σακχαρώδη διαβήτη, μέλους της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Σωματείων-Συλλόγων με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΠΟΣΣΑΣΔΙΑ) και ειδικευόμενης Παθολογίας στο νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.», κ. Έλενας Βακάλη:

«Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί ένα σύνθετο νόσημα, το οποίο σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του IDF (Διεθνής Οργανισμός για το Διαβήτη) του 2019 προσβάλλει 1 στους 11 ενήλικες. Πρόκειται για μια χρόνια πάθηση, η αντιμετώπιση της οποίας απαιτεί την αφιέρωση χρόνου και την ενασχόληση του ασθενούς με τη θεραπεία του –και όχι μόνο- σε καθημερινή βάση. Βασικοί πυλώνες της αντιμετώπισης του σακχαρώδη διαβήτη είναι η σωστή διατροφή και η άσκηση, οι οποίοι αφορούν σε όλα τα είδη διαβήτη.

Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής προσφέρει πολλαπλά οφέλη, τόσο σε επίπεδο ρύθμισης των τιμών της γλυκόζης (σακχάρου) του αίματος, όσο και στη μακροχρόνια πρόληψη των επικίνδυνων αγγειακών επιπλοκών της νόσου. Ο υγιεινός τρόπος ζωής αποτελεί ένα πολυδύναμο “φάρμακο”, το οποίο μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε ύφεση της νόσου σε περιπτώσεις σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ή προδιαβήτη. Σε κάθε περίπτωση, οι αλλαγές που απαιτούνται δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν ξαφνικά, από τη μια μέρα στην άλλη, καθώς το ζητούμενο είναι η μακροχρόνια ένταξή τους στην καθημερινότητα και όχι μόνο η βραχυπρόθεσμη υιοθέτησή τους.

Είναι πολύ σημαντικό, έχοντας υπόψη τα παραπάνω, να θέσουμε πραγματικούς στόχους, στην υλοποίηση των οποίων μπορούν να βοηθήσουν τόσο η θεραπευτική ομάδα -ιατρός, νοσηλευτής, διαιτολόγος κλπ- όσο και το περιβάλλον, είτε το οικογενειακό-φιλικό, είτε οι οργανωμένοι σύλλογοι ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη».