Σκλήρυνση κατά πλάκας: Μια ύπουλη και επικίνδυνη ασθένεια

Η σκλήρυνση κατά πλάκας (ΣκΠ) ή πολλαπλή σκλήρυνση είναι μια αυτοάνοση νόσος με πολλαπλές κλινικές εκδηλώσεις και ακαθόριστη κλινική έκβαση. Ευαισθητοποιημένα κύτταρα του αίματος (λεμφοκύτταρα) εισέρχονται στον εγκέφαλο και προκαλούν φλεγμονώδη αντίδραση, με αποτέλεσμα την εμφάνιση διάσπαρτων βλαβών του εγκεφάλου που επεκτείνονται και στο νωτιαίο μυελό. Οι βλάβες αυτές προσβάλλουν κατά κανόνα το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών κυττάρων (μυελίνη) και τα νεύρα, με αποτέλεσμα τη διαταραχή στη μετάδοση των μηνυμάτων από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό στα άλλα όργανα του σώματος. Όταν προσβληθούν τα νεύρα, εμφανίζεται κινητική αναπηρία.

Πως αναγνωρίζεται;

· Διαταραχές της αισθητικότητας (μούδιασμα ή αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα, συνήθως στη μία πλευρά του σώματος, αίσθηση ότι διαπερνά τη σπονδυλική στήλη ηλεκτρικό ρεύμα που συμβαίνει σε ορισμένες κινήσεις του αυχένα)

· Διαταραχές της κινητικότητας (πάρεση άκρων ή παράλυση, έλλειψη συντονισμού κινήσεων και ασταθές βάδισμα)

· Διαταραχές της όρασης (μερική ή πλήρης απώλεια της όρασης, συνήθως στο ένα μάτι που συχνά συνοδεύεται από πόνο κατά τη διάρκεια της κίνησης των ματιών, διπλωπία)

· Διαταραχές της ομιλίας (δυσαρθρία)

· Διάφορες διαταραχές (κόπωση, ζάλη, σεξουαλική δυσλειτουργία, προβλήματα από το έντερο και την ουροδόχο κύστη-ακράτεια ούρων-, εναλλαγές στη διάθεση, κατάθλιψη)

Η ανεξήγητη εμφάνιση ενός ή περισσότερων από τα προαναφερθέντα επιτάσσει την επίσκεψη σε γιατρό.

Ποιες είναι οι μορφές της νόσου;

Τα περισσότερα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζουν υποτροπές που χαρακτηρίζονται από την επιδείνωση των προϋπαρχόντων ή την εμφάνιση των νέων διαταραχών που διαρκούν ημέρες ή εβδομάδες και συνήθως υποχωρούν εν μέρει ή πλήρως. Αυτές οι υποτροπές ακολουθούνται από περιόδους ύφεσης της νόσου, οι οποίες μπορούν να διαρκέσουν μήνες ή και χρόνια (υποτροπιάζουσα ΣκΠ). Με την πάροδο, όμως, του χρόνου, σε ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών, ενώ δεν εμφανίζονται ή εμφανίζονται αραιές υποτροπές, παρατηρείται προοδευτική επιδείνωση της κινητικής λειτουργίας (δευτερογενής προϊούσα μορφή). Ωστόσο, υπάρχει και μια άλλη μορφή που ακολουθεί προοδευτική πορεία, η οποία οδηγεί σε αναπηρία (πρωτοπαθής προϊούσα μορφή).

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Οι παρακάτω παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σκλήρυνσης κατά πλάκας:

· Ηλικία. Η σκλήρυνση κατά πλάκας δύναται να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συνήθως όμως σε άτομα ηλικίας 16 έως 55 ετών.

· Φύλο. Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες ή τριπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης υποτροπιάζουσας ΣκΠ, σε σχέση με τους άνδρες.

· Οικογενειακό ιστορικό. Όταν ένας από τους γονείς ή τα αδέλφια ενός ατόμου πάσχει από ΣκΠ, ο κίνδυνος
ανάπτυξης της νόσου είναι αυξημένος. Ωστόσο, δεν πρόκειται για κληρονομική νόσο και ενδεχομένως η κληρονομικότητα να σχετίζεται με ευαισθησία στην αυτοανοσία (παραγωγή ουσιών από τον ίδιο τον οργανισμό που προκαλούν νόσο).

· Ορισμένες μολύνσεις. Αρκετοί ιοί έχουν συνδεθεί με την ΣκΠ , συμπεριλαμβανομένου του ιού Epstein-Barr, ο οποίος προκαλεί λοιμώδη μονοπυρήνωση.

· Κλίμα. Η ΣκΠ είναι πιο συχνή στα ψυχρά και τα εύκρατα κλίματα.

· Η έλλειψη βιταμίνης D. Η χαμηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη D και η περιορισμένη έκθεση στο ηλιακό φως συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ΣκΠ .

∙ Παιδική παχυσαρκία. Υπάρχουν επιδημιολογικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι τα παχύσαρκα παιδιά παθαίνουν συχνότερα ΣκΠ.

· Ορισμένες ασθένειες. Υπάρχει ελαφρώς μεγαλύτερος κίνδυνος εμφάνισης ΣκΠ σε περιπτώσεις που συνυπάρχει άλλο αυτοάνοσο νόσημα (ασθένεια του θυρεοειδούς, διαβήτης ή φλεγμονώδης νόσος του εντέρου).

· Κάπνισμα. Ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου και υποτροπών στους ήδη πάσχοντες είναι μεγαλύτερος στους καπνιστές, ενεργητικούς και παθητικούς.

Διατροφή: Στις βόρειες χώρες που η τροφή είναι πλούσια σε κορεσμένα λίπη, η συχνότητα της νόσου είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τις νότιες.

Υπάρχει θεραπεία;

Σήμερα υπάρχουν αρκετά φάρμακα, τα οποία μπορούν να τροποποιήσουν την εξέλιξη της νόσου. Τα φάρμακα
αυτά μειώνουν την συχνότητα των υποτροπών και την εκφυλιστική δράση της ΣκΠ και κατά συνέπεια επιβραδύνουν την εμφάνιση της αναπηρίας. Η θεραπεία πρέπει να γίνει από εξειδικευμένο νευρολόγο.

Σχόλιο κ. Αλέξανδρου Παπαδημητρίου, Ομότιμου Καθηγητή Νευρολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας:

«Η ΣκΠ είναι μια ιδιάζουσα νόσος, η οποία προσβάλλει νέους ανθρώπους. Η μέση ηλικία της προσβολής είναι τα 20-25 έτη και η πάθηση χαρακτηρίζεται από χρονιότητα. Σε πολλούς ασθενείς μπορεί να εμφανιστεί με την πάροδο του χρόνου αναπηρία, αλλά υπάρχει και μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που ακολουθεί μια καλοήθη πορεία. Ένας σημαντικός αριθμός αρρώστων που εκδηλώνει τη νόσο, εμφανίζει ένα σύμπτωμα συνήθως παροδικό και αντιμετωπίσιμο και μπορεί να ακολουθήσει μια καλοήθη πορεία χωρίς εμφάνιση άλλων συμπτωμάτων κατά
τη διάρκεια του εργασιακού ή ολόκληρου του βίου. Από την άλλη μεριά, όμως, υπάρχουν και ασθενείς στους οποίους από την αρχή η νόσος είναι επιθετική και εμφανίζουν αναπηρία σχεδόν από την πρώτη εκδήλωσή της. Βεβαίως, υπάρχουν και ενδιάμεσες μορφές. Άνθρωποι, δηλαδή, οι οποίοι παρουσιάζουν υποτροπές της νόσου και τις ξεπερνούν αφήνοντας ένα ή περισσότερα υπολείμματα άλλοτε άλλης βαρύτητας. Με την προσθήκη νέων υποτροπών και ανάλογα με τον βαθμό και την βαρύτητα μπορεί να εμφανισθεί προοδευτικά επιδεινούμενη κινητική αναπηρία.

Αλέξανδρος Παπαδημητρίου

Σε διαγνωστικό επίπεδο, έχει πολύ μεγάλη σημασία η επιβεβαίωση της διάγνωσης από την κλινική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο, καθώς υπάρχουν και άλλα νοσήματα με παρόμοια συμπτώματα. Στα πλαίσια αυτά, πρέπει οπωσδήποτε να διενεργηθεί μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου και εξέταση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Οι δυνατότητες που υπάρχουν σήμερα για τη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι τεράστιες. Όλη αυτή η πρόοδος έγινε την τελευταία εικοσαετία. Πριν από 20 χρόνια δεν υπήρχε σχεδόν τίποτα για τη ΣκΠ. Τα πρώτα φάρμακα που αποδείχθηκαν ότι μειώνουν τον αριθμό των υποτροπών και την πορεία των ασθενών ήταν οι ιντερφερόνες. Σήμερα οι ιντερφερόνες μαζί όπως και η οξεική γλατιραμέρη χρησιμοποιούνται ευρέως στα πρώτα στάδια της νόσου, ενώ φαίνεται ότι είναι ασφαλή φάρμακα για την εγκυμοσύνη και την γαλουχία. Επιπρόσθετα χρησιμοποιούνται και άλλα φάρμακα, τα οποία εμφανίστηκαν μεταγενέστερα και μπορεί να χορηγηθούν είτε από το στόμα με ικανοποιητικά αποτελέσματα, είτε με ενδοφλέβια χορήγηση, περιοδικά κάθε μήνα. Στη θεραπευτική μας φαρέτρα έχουμε και φάρμακα, τα οποία χορηγούνται περιοδικά 1-2 φορές το χρόνο και για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. τα επόμενα πέντε χρόνια) ενδέχεται να μη χρειαστεί επιπρόσθετη θεραπεία. Ουσιαστικά, υπάρχει μεγάλη δυνατότητα θεραπευτικών παρεμβάσεων και κάθε περίπτωση πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, λαμβάνοντας υπόψη την κλινική συμπτωματολογία, τη βαρύτητα και τη συχνότητα των υποτροπών, τα ευρήματα της μαγνητικής τομογραφίας αλλά και την γνώμη του ασθενή».