Θάνος Δημόπουλος:«Το πλάσμα που νικάει τον κορωνοϊό»

Ο πρύτανης του ΕΚΠΑ μιλάει για την ελπιδοφόρα θεραπεία με έγχυση πλάσματος που δοκιμάζουν οι γιατροί στο Γ.Ν. «Αλεξάνδρα» και για το τι πρέπει να προσέξουμε μετά την σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων.

Μια καινοτόμα μέθοδο ρίχνουν στη μάχη κατά του κορωνοϊού οι Έλληνες επιστήμονες. Υπό την καθοδήγηση του καθηγητή και πρύτανη του ΕΚΠΑ Θάνου Δημόπουλου, η ιατρική ομάδα της θεραπευτικής κλινικής του Γ.Ν. «Αλεξάνδρα» έχει ξεκινήσει τη λήψη πλάσματος από εθελοντές δότες που έχουν αναρρώσει από τον ιό, με σκοπό να χορηγήσουν τα αντισώματα σε ασθενείς με σοβαρή νόσο Covid-19. O κ. Δημόπουλος μίλησε στη «Βραδυνή της Κυριακής» για τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί η θεραπεία, αλλά και για το τι θα πρέπει να πράξουν από εδώ και πέρα κυβερνώντες και πολίτες της χώρας.

Επειδή ο κόσμος δεν έχει καταλάβει ακριβώς τι είναι η «θεραπεία ανάρρωσης με πλάσμα», θα θέλατε να μας το εξηγήσετε με απλά λόγια; 

«Η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία (ΕΑΕ) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) διοργανώνουν την πολυκεντρική μελέτη φάσης 2 με τίτλο “Θεραπεία με έγχυση πλάσματος από αναρρώσαντες ασθενείς για την αντιμετώπιση βαρειάς λοίμωξης COVID-19”. Η λοίμωξη COVID-19 εμφανίζει παγκόσμια διασπορά, καθώς και σοβαρή και απειλητική για τη ζωή κλινική εικόνα σε σημαντικό αριθμό ασθενών. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, δεν έχει παρασκευαστεί εμβόλιο για τον SARS-CoV-2 και δεν υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες, παρότι αρκετά νέα φάρμακα αξιολογούνται σε κλινικές δοκιμές. Με δεδομένη την υψηλή μεταδοτικότητα της νόσου και την υψηλή θνητότητα των ευπαθών ομάδων υπάρχει επιτακτική ανάγκη για άμεσα διαθέσιμες θεραπείες. Προς την κατεύθυνση αυτή, η παθητική ανοσοποίηση ασθενών αποτελεί ελπιδοφόρα θεραπευτική επιλογή. Πιστεύεται ότι οι ασθενείς που έχουν αναρρώσει από τη νόσο COVID-19 παράγουν αντισώματα έναντι του ιού SARS-CoV-2 στο πλαίσιο της ανταπόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι του ιού. Αυτά τα αντισώματα μπορούν να συλλεχθούν με ειδική μέθοδο, και στη συνέχεια να χορηγηθούν σε ασθενείς με σοβαρή νόσο COVID-19, ώστε τα αντισώματα των ασθενών που έχουν αναρρώσει να αντιμετωπίσουν τη λοίμωξη στους πάσχοντες από τον ιό SARS-CoV-2. Οι ασθενείς, λοιπόν, θα χρησιμοποιήσουν τα αντισώματα των ασθενών που έχουν αναρρώσει, χωρίς να παράγουν σε αυτή τη φάση δικά τους αντισώματα, γι’ αυτό και η διαδικασία ονομάζεται «παθητική ανοσοποίηση». Ένας σημαντικός αριθμός ατόμων έχει αναρρώσει και μπορεί να χρησιμεύσει ως δότης πλάσματος που περιέχει αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Η θεραπευτική αυτή επιλογή έχει δοκιμασθεί και στο παρελθόν σε περιπτώσεις επιδημιών, όπως το Σύνδρομο Σοβαρής Αναπνευστικής Δυσχέρειας (SARS) και το Αναπνευστικό Σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS)». 

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η έρευνα και σε ποιες περιπτώσεις θα χρησιμοποιηθεί; 

«Στις 23/4/20 πραγματοποιήθηκε η έναρξη των εργασιών της κλινικής μελέτης με την έναρξη του ελέγχου των πρώτων υποψήφιων δοτών. Είναι απαραίτητο να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια για την ένταξη ενός δότη στη μελέτη: 

– Δύο αρνητικά αποτελέσματα με την τεχνική PCR για SARS-CoV-2 (ρινικό και/ή φαρυγγικό επίχρισμα). 

– Μεσοδιάστημα τουλάχιστον 2 εβδομάδων μετά την πλήρη ανάρρωση από λοίμωξη με SARS-CoV-2 (χωρίς συμπτώματα, πλήρη ανάκαμψη από την όποια οργανική δυσλειτουργία η οποία προκλήθηκε από SARS-CoV-2). 

– Ανοσοαπόκριση με την ανίχνευση IgG αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 στο πλάσμα του δότη. 

Το πλάσμα θα συλλεχθεί με πλασμαφαίρεση από εθελοντές δότες που ανέρρωσαν ύστερα από λοίμωξη με SARS-CoV-2, στοχεύοντας σε όγκο 600-700ml ανά συνεδρία αφαίρεσης. Ο όγκος που συλλέγεται μετά από μια πλασμαφαίρεση θα χωριστεί σε 3 θεραπευτικές μονάδες όγκου 200-233 ml. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 60 ασθενείς με σοβαρή νόσο COVID-19 θα συμπεριληφθούν στη μελέτη. Το πρωταρχικό στοιχείο που θα καθορίσει την επιτυχία αυτής της προσέγγισης, δηλαδή το πρωτεύον καταληκτικό σημείο της μελέτης, είναι η επιβίωση των ασθενών στις τρεις εβδομάδες, στον ένα μήνα και στους δύο μήνες από την ένταξη στη μελέτη.

Τα βασικά κριτήρια ένταξης ασθενών για να συμπεριληφθούν στη συγκεκριμένη μελέτη περιλαμβάνουν: 

1. Επιβεβαιωμένη λοίμωξη από SARS–CoV-2 με PCR στο ρινοφαρυγγικό έκκριμα/πτύελα, βρογχοπνευμονικό έκπλυμα. 

2. Έναρξη συμπτωμάτων της νόσου όχι για περισσότερο από 12 ημέρες από την ένταξη στη μελέτη. 

3α. Σοβαρή μορφή της νόσου όπως αυτή προσδιορίζεται με ένα από τα ακόλουθα: 

·         Α. Συχνότητα αναπνοών >=30/min 

·         Β. Kορεσμός Αιμοσφαιρίνης σε οξυγόνο <=93% 

·         Γ. CRP>1,5 (όριο <0,5) 

·         Δ. Φερριτίνη>100 

·         Ε. Λόγος PaO2:FiO2<300mHg 

·         ΣΤ. Διηθήματα στην α/α ή αξονική θώρακα >50% εντός 24-48 ωρών 

Η΄ 

3β. Απειλητική για τη ζωή νόσο όπως αυτή προσδιορίζεται με ένα από τα ακόλουθα: 

·         Α. Αναπνευστική ανεπάρκεια 

·         Β. Σηπτικό shock 

·         Γ. Ανεπάρκεια πολλαπλών οργάνων». 

Ποιο νομίζετε ότι ήταν το «όπλο» της Ελλάδας με το οποίο κατάφερε να περιορίσει τον κορωνοϊό; 

«Δεδομένου ότι δεν υπάρχει διαθέσιμη ειδική θεραπευτική αγωγή ή εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2, το μοναδικό “όπλο” έναντι στην εξάπλωση του ιού είναι η πρόληψη. Και σε αυτόν ακριβώς τον καθοριστικό παράγοντα στηρίζεται η επιτυχία της χώρας μας να περιορίσει την εξάπλωση της πανδημίας. Σταδιακά, εφαρμόστηκαν έγκαιρα και στοχευμένα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και παράλληλα υπήρξε μέριμνα για την εκπαίδευση των πολιτών στα μέτρα ατομικής υγιεινής. Η συνειδητοποίηση της ατομικής ευθύνης σε αυτή την κοινή προσπάθεια, αλλά και η δημιουργία αισθήματος συλλογικότητας έναντι στην απειλή της λοίμωξης αποτέλεσαν εξίσου καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχία της όλης προσπάθειας». 

Μέχρι τώρα, ξέραμε ότι ο ιός είναι επικίνδυνος για τους ηλικιωμένους και για 
όσους έχουν χρόνια νοσήματα, και γι΄ αυτό ο πρόσφατος θάνατος του 35χρονου σόκαρε πολλούς. Τελικά, έχουμε να μάθουμε πολλά ακόμη για τον κορωνοϊό; 

«Η επιστημονική κοινότητα σε διεθνές επίπεδο δίνει καθημερινούς αγώνες ώστε να αποσαφηνίσει τα χαρακτηριστικά του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2, τους μηχανισμούς παθογένειας της νόσου COVID-19 και τους τρόπους αντιμετώπισής της. Η γνώση μας επεκτείνεται με ταχύτατους ρυθμούς, ωστόσο σαφώς υπάρχουν πολλές πτυχές που δεν έχουν διαλευκανθεί. Έχουν σημειωθεί παγκοσμίως περιπτώσεις θανατηφόρων επιπλοκών σε νεότερους ασθενείς χωρίς γνωστές συννοσηρότητες, και υπάρχει έντονο ιατρικό ενδιαφέρον ώστε να αποσαφηνιστούν οι παθογενετικοί μηχανισμοί που οδηγούν φαινομενικά υγιείς οργανισμούς σε πολυοργανική ανεπάρκεια». 

Στο επίκεντρο, γηροκομεία, δομές μεταναστών και ηλικιωμένοι

Ποια είναι η γνώμη σας για την σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων και  πώς πρέπει να γίνει αυτή; 

«Η επάνοδος στην κανονικότητα θα πραγματοποιηθεί σταδιακά, με άρση των περιοριστικών μέτρων κατά κανόνα σε αντίστροφη πορεία από αυτήν που εφαρμόστηκαν. Τρεις σημαντικοί παράγοντες θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν. Πρώτον, η ανάγκη συνεχούς επιδημιολογικής επιτήρησης. Μπορεί τα επιδημιολογικά δεδομένα στο σύνολο της χώρας να είναι ενθαρρυντικά, ωστόσο σε συγκεκριμένες δομές να ισχύει το αντίθετο. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι καταυλισμοί, όπου μπορεί να μην τηρείται η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα γηροκομεία και οι δομές παραμονής μεταναστών. Αντίστοιχα, κατά τη σταδιακή άρση των μέτρων μπορεί να παρατηρηθεί συρροή κρουσμάτων σε συγκεκριμένες περιοχές και να υπάρξει ανάγκη επιλεκτικής επαναφοράς των περιοριστικών μέτρων για επιπλέον χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό τονίζεται η σημασία της τήρησης των οδηγιών του ΕΟΔΥ. Δεύτερον, είναι πιθανό πολίτες που αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου για νόσηση και σοβαρές επιπλοκές, όπως ηλικιωμένοι και άνθρωποι με συνοδές παθήσεις, να κληθούν να συνεχίσουν να τηρούν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, τουλάχιστον έως ότου υπάρξει κάποια πιο αποτελεσματική θεραπεία, ή εμπορικά διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2, ή σημαντικό μέρος του πληθυσμού καταστεί άνοσο, ή υπάρχουν, πλέον, ελάχιστα κρούσματα. Τρίτον, σημαντικό ρόλο αναμένεται να έχει η δυνατότητα της χώρας μας να πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό διαγνωστικών εξετάσεων, καθώς και έλεγχο για ύπαρξη αντισωμάτων. Μόλις καθοριστούν οι αξιόπιστες δοκιμασίες με τον καταλληλότερο συνδυασμό ευαισθησίας και ειδικότητας θα μπορεί να προσδιοριστεί ο βαθμός της ανοσιακής απόκρισης του οργανισμού στη λοίμωξη, τόσο για τους ασυμπτωματικούς φορείς όσο και για τους νοσούντες».

«Αν δεν προσέξουμε, τα μέτρα θα επανέλθουν»

Μετά από καιρό στην καραντίνα, οι πολίτες περιμένουν πώς και πώς την άρση των περιοριστικών μέτρων. Ο κ. Δημόπουλους κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και τονίζει ότι η επιστροφή στην καθημερινότητα θα πρέπει να γίνει προσεκτικά, άπαντες να ακολουθούν τις οδηγίες του ΕΟΔΥ και, αν χρειαστεί, κατά περίπτωση να τίθενται εκ νέου σε ισχύ μέτρα που έχουν αρθεί.

Τι πρέπει να προσέξουν οι πολίτες στα βήματα που θα κάνουμε προς την επιστροφή στην παλαιά καθημερινότητα; 

«Κατά την επάνοδο στην καθημερινότητα οι πολίτες θα πρέπει να ακολουθούν με συνέπεια τις οδηγίες του ΕΟΔΥ. Η σταδιακή άρση των μέτρων με την παράλληλη τήρηση των κανόνων υγιεινής και σχετικής κοινωνικής αποστασιοποίησης αποτελεί το κλειδί για να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα η δραστηριότητα της λοίμωξης COVID-19 στη χώρα μας. Ανάλογα και με τα δεδομένα από την επιδημιολογική επιτήρηση, είναι πιθανό να παρατηρηθεί μια κατάσταση δίκην ακορντεόν, δηλαδή τα μέτρα να άρονται σταδιακά και να εφαρμόζονται εκ νέου ανά περίπτωση. Αυτό είναι σημαντικό να το έχουμε όλοι υπόψη, ώστε να τηρούμε απαρέγκλιτα τις συστάσεις». 

Από την Έντυπη Έκδοση