Το «Χωριό της άνοιας»: Ένα επαναστατικό εγχείρημα

Αναδημοσίευση από τη «Βραδυνή της Κυριακής»

Ένα χωριό διαφορετικό από όλα τα άλλα και μοναδικό στον πλανήτη υπάρχει στην Ολλανδία. Αποκαλείται Dementiaville, δηλαδή «Το Χωριό της Άνοιας», και όχι άδικα. Μέσα στη μικρή πόλη Ντε Χόγκεβεκ, στα περίχωρα του Άμστερνταμ, ζουν 152 ασθενείς που πάσχουν από προχωρημένο στάδιο άνοιας και Αλτσχάιμερ. Οι κάτοικοί του –μεγάλης ηλικίας– μπορούν να κάνουν ό,τι κάνει καθημερινά κάθε άνθρωπος, καθώς οι υπεύθυνοι του όλου εγχειρήματος έχουν δημιουργήσει όλες τις συνθήκες προκειμένου να ζουν μία όσο γίνεται κανονική ζωή.

Ουσιαστικά όμως, ζουν μέσα στο περιφραγμένο αυτόνομο χωριό, έκτασης τεσσάρων εκταρίων, όπου υπάρχουν πλατεία, πάρκο, κομμωτήριο, εστιατόριο, θέατρο, ταχυδρομείο και παντοπωλείο. Στα «καταστήματα» εργάζονται ως υπάλληλοι οι περίπου 250 νοσηλευτές που είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα των ασθενών. Είναι ντυμένοι με κανονικά ρούχα, ώστε να ταιριάζουν απόλυτα στο περιβάλλον και να μην διαταράζουν την ψυχική ισορροπία των κατοίκων τους, οι οποίοι, λόγω της άνοιας από την οποία πάσχουν, δεν αντιλαμβάνονται πως όσοι κυκλοφορούν και εργάζονται γύρω τους είναι εκπαιδευμένοι νοσοκόμοι.

Οι 152 κάτοικοι του χωριού διαμένουν σε συνολικά 23 κατοικίες, που ανταποκρίνονται σε έναν από τους επτά διαφορετικούς «τρόπους ζωής» που οι ψυχολόγοι έκριναν ότι χαρακτηρίζουν την ολλανδική κοινωνία: αστικός (Stedelijk), χριστιανικός (Christelijk), μεγαλοαστικός - αριστοκρατικός (Goois), απλός και λιτός (Huiselijk), έθνικ (Indisch, με επιρροές από την ινδονησιακή οικιστική αρχιτεκτονική), σοφιστικέ (Cultureel, για όσους είναι ένθερμοι θιασώτες της Κουλτούρας και του Πολιτισμού), και ρουστίκ (Ambachtelijk). Κάθε σπίτι έχει 6-8 ενοίκους με προσωπικό δωμάτιο για τον καθένα, με ενσωματωμένο μπάνιο, ενώ υπάρχουν κοινόχρηστοι χώροι, μία μεγάλη τραπεζαρία και ένα σαλόνι.

Οι ένοικοι μπορούν ελεύθερα να εγκαταλείπουν τα δωμάτιά τους και την οικία τους και να περπατούν καθημερινά στους χώρους του χωριού, στη μεγάλη πλατεία με το σιντριβάνι, τον κεντρικό δρόμο και τα μικρά σοκάκια, να κάνουν τις δουλειές τους και γενικά να έχουν μία φυσιολογική καθημερινότητα, σαν η άνοια να μην χτύπησε ποτέ την «πόρτα» τους. Μπορούν να πηγαίνουν στα καταστήματα, αλλά οι συναλλαγές δεν γίνονται με χρήματα, προκειμένου οι ασθενείς να αποφεύγουν να νιώθουν άβολα. Στο χωριό δεν υπάρχουν αυτοκίνητα, ούτε λεωφορεία, αλλά ποδήλατα που η χρήση τους είναι αρκετά διαδεδομένη σε όλη την Ολλανδία.

Πίσω από το πρωτοποριακό εγχείρημα είναι η γιατρός Ιβόν φαν Αμερόνγκεν, η μητέρα της οποίας πέθανε από Αλτσχάιμερ. Αποφάσισε να δράσει προκειμένου να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των πασχόντων από άνοια που ήταν έγκλειστοι μέσα σε ένα συμβατικό οίκο ευγηρίας. Το πείραμα φαίνεται να πετυχαίνει, με πολλές χώρες να προσανατολίζονται και αυτές στη δημιουργία αντίστοιχων «χωριών».

Το Ντε Χόγκεβεκ, που κόστισε 19,3 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση σχεδόν αποκλειστικά από το ολλανδικό κράτος (17,8 εκατ. ευρώ), και μία χορηγία της τάξεως των 1,5 εκατ. ευρώ από τοπικές Οργανώσεις, σχεδιάστηκε από την ολλανδική αρχιτεκτονική εταιρία Molenaar & Bol & VanDillen και άνοιξε επισήμως τις πύλες του τον Δεκέμβριο του 2009. Το κόστος για κάθε κάτοικο είναι περίπου 5.000 ευρώ το μήνα, ωστόσο τα ασφαλιστικά ταμεία της Ολλανδίας καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος του μηνιαίου ενοικίου για τους ασφαλισμένους του.

Τα στοιχεία για την άνοια

Μέχρι και 55 εκατομμύρια περιπτώσεις άνοιας παγκοσμίως από τις προβλεπόμενες 139 εκατομμύρια περιπτώσεις έως το 2050, θα μπορούσαν να καθυστερήσουν ή να αποφευχθούν, αναφέρουν η Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών και η Παγκόσμια Εταιρεία Νόσου Alzheimer (ADI), με αφορμή τον Παγκόσμιο Μήνα Νόσου Alzheimer, σημειώνοντας ότι η μείωση του κινδύνου παραμένει το μόνο αποδεδειγμένο εργαλείο πρόληψης.

Στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η σωματική αδράνεια, η σπάνια κοινωνική επαφή, οι τραυματισμοί στο κεφάλι και καταστάσεις όπως ο διαβήτης, η απώλεια ακοής, η κατάθλιψη, η παχυσαρκία, η υπέρταση, η ατμοσφαιρική ρύπανση και η περιορισμένη πρόσβαση στην προσχολική Εκπαίδευση.

Η άνοια αποτελεί μία εκφυλιστική νόσο που προσβάλλει τον εγκέφαλο, και προκαλεί σταδιακή απώλεια της πρόσφατης, αρχικά, μνήμης και, με την πάροδο του χρόνου, πλήρη απώλεια της μνήμης. Συχνά συμπτώματα στην άνοια, εκτός της απώλειας μνήμης, είναι: κατάθλιψη, άγχος, αϋπνία, υπερδιέγερση, εριστικότητα, παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις. Η πιο συχνή μορφή της άνοιας είναι η νόσος Alzheimer. Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως στην Τρίτη Ηλικία, έχει αργή εξέλιξη και στα τελευταία στάδια οδηγεί σε πλήρη ανικανότητα στην αυτοεξυπηρέτηση του ατόμου.

Ο κίνδυνος για ανάπτυξη άνοιας αυξάνεται με τη γήρανση και η νόσος είναι εξαιρετικά συχνή στις μεγάλες ηλικίες. Το 2% του πληθυσμού ηλικίας 65-74 έχει άνοια, ποσοστό που ανεβαίνει στο 19% για τις ηλικίες 75-84 και στο 42% για τους μεγαλύτερους των 85 ετών.